اسیدی جدید در باران‌های جهان؛ آیا زنگ خطر به صدا درآمده است
با افزایش چشمگیر میزان یک ماده شیمیایی ساخته‌ی دست انسان به نام اسید تری‌فلوئورواستیک (TFA) در باران، خاک، منابع آبی و حتی بدن انسان، برخی دانشمندان هشدار می‌دهند که ممکن است با بحرانی پنهان اما فزاینده مواجه باشیم، اما آیا این ماده آن‌قدر خطرناک است که باید نگران باشیم؟
به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از نیچر، دانشمندان و نهادهای نظارتی بین‌المللی بر سر ماهیت و میزان خطرناک بودن اسید تری‌فلوئورواستیک (TFA) اختلاف‌نظر دارند. این ماده‌ی شیمیایی که از آن به عنوان یکی از ساده‌ترین و مقاوم‌ترین ترکیبات خانواده‌ی PFAS یا «مواد شیمیایی ابدی» یاد می‌شود، به‌طور فزاینده‌ای در آب‌های سطحی، محصولات کشاورزی، بدن جانوران و انسان‌ها شناسایی شده است، افزایش نگران‌کننده‌ی غلظت TFA در نمونه‌های برف، باران، یخ‌های قطبی و درختان جنگلی در آلمان و دانمارک نشان می‌دهد که منابع انتشار این ترکیب فراتر از صنایع شناخته‌شده است و ریشه‌های گسترده‌تری در چرخه‌ی مصرف صنعتی و خانگی دارد، شیرین جودان، شیمیدان محیط‌زیست در دانشگاه آلبرتا در این‌باره اظهار کرد: اگر می‌خواهیم درباره محدود کردن انتشار این ماده تصمیم بگیریم، ابتدا باید بدانیم از کجا می‌آید.
آلودگی جهانی، منشأ چندگانه
فینیان فریلینگ، شیمیدان تحلیلی در مرکز تحقیقات آلمان، گفت «افزایش چشمگیر سطح TFA در درختان و منابع آب زیرزمینی در خشکی، ارتباط مستقیم با فعالیت‌های انسانی دارد و نمی‌توان آن را به منشأ طبیعی نسبت داد.
این ماده از چند مسیر وارد طبیعت می‌شود:
- به‌طور مستقیم از طریق کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی، دارویی و کشاورزی
- به‌صورت غیرمستقیم از طریق تجزیه‌ی آفت‌کش‌ها، داروهای دفع‌شده، مواد PFAS در محصولات مصرفی
- از تجزیه‌ی گازهای فلوئورینه (F-gases) مورد استفاده در سیستم‌های سرمایشی و عایق‌های ساختمانی
برخلاف تصور اولیه، TFA نه‌تنها از دهه ۱۹۹۰ بلکه از سال ۱۹۶۹ در هسته‌های یخی قطب شمال نیز شناسایی شده و این نشان می‌دهد که برخی منابع قدیمی‌تر همچون داروهای بی‌هوشی استنشاقی نیز ممکن است منشأ آن باشند.
آیا TFA طبیعی است؟
برخی مطالعات در دهه ۲۰۰۰ میلادی نشان دادند که مقادیر بالایی از TFA در اقیانوس‌ها وجود دارد؛ برخی صنایع از این یافته استفاده کرده‌اند تا ادعا کنند این ماده ممکن است منشأ طبیعی داشته باشد، اما بسیاری از دانشمندان از جمله اسکات می‌بری، شیمیدان دانشگاه تورنتو، بر این باورند که چنین نظریه‌ای بدون مکانیسم شیمیایی قابل قبول، بی‌پایه است، دیوید اوهگان، شیمیدان دانشگاه سنت اندروز، هم تصریح کرده است «هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که فرایندهای زمین‌شناختی یا میکروبی بتوانند TFA با سه اتم فلوئور تولید کنند.»
آیا TFA برای انسان و محیط زیست خطرناک است؟
تا دهه ۱۹۹۰، مطالعات نشان داده بودند که TFA سمیّت حاد ندارد و بدن انسان آن را همچون نمک طی چند روز دفع می‌کند. به همین دلیل، برخی دانشمندان آن را PFAS نمی‌دانند، اما داده‌های جدید از جمله یافته‌های آژانس‌های آلمانی حاکی از آن است که در دوزهای بالا، این ماده می‌تواند روی باروری حیوانات آزمایشگاهی اثر منفی بگذارد و موجب کاهش وزن جنین و ناهنجاری‌های رشدی شود. به همین دلیل، آلمان از آژانس مواد شیمیایی اتحادیه اروپا خواسته است تا این ماده را «سم تولیدمثل» طبقه‌بندی کند؛ جیمی دوییت، سم‌شناس دانشگاه ایالتی اورگن، اظهار کرد «حتی اگر دوزهای مورد آزمایش بسیار بالاتر از غلظت‌های محیطی باشد، باز هم شواهدی از آسیب‌زایی بالقوه وجود دارد.»
خطر پنهان در گیاهان و زنجیره غذایی
توماس کاهیل، سم‌شناس زیست‌محیطی دانشگاه ایالتی آریزونا، هشدار داد: گیاهان TFA را از طریق ریشه جذب می‌کنند ولی قادر به دفع آن نیستند، این ماده در آن‌ها گیر می‌افتد و به زنجیره غذایی وارد می‌شود، در آزمایش‌های دهه ۱۹۹۰، رشد محصولات زراعی در خاک‌های آلوده به TFA با غلظت بالا کاهش یافت. اکنون این نگرانی وجود دارد که با افزایش TFA در منابع آبی، مواد غذایی و بدن انسان، اثرات مزمن و ترکیبی این ماده در سال‌های آینده بیشتر آشکار شود، در حالی که برخی نهادها از جمله برنامه محیط‌زیست سازمان ملل (UNEP) هنوز TFA را کم‌خطر می‌دانند، برخی دولت‌ها و دانشمندان معتقدند باید در برابر افزایش افسارگسیخته‌ی آن در محیط‌زیست واکنش جدی نشان داد. با توجه به وابستگی صنایع بزرگ به ترکیبات فلوئورینه، تصمیم‌گیری در مورد ممنوعیت یا محدودسازی TFA، به یک نبرد علمی-سیاسی تمام‌عیار تبدیل شده است؛ نبردی که آینده‌ی سلامت عمومی و محیط‌زیست را رقم خواهد زد.
کد خبر 887762
