۲۰۲۵ ؛ سالی برای تحول در حمل‌ونقل شهری
تحول در سیاست‌های حمل‌ونقل شهری در سال ۲۰۲۵ با موجی از نوآوری، سرمایه‌گذاری و مشوق‌های ترکیبی همراه شده است. این روند جهانی با هدف کاهش آلاینده‌ها، اصلاح رفتارهای سفر شهروندان و ارتقای عدالت حمل‌ونقل، زیرساخت‌های شهری را دستخوش تغییرات بنیادین کرده است.
به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، سال ۲۰۲۵ را می‌توان نقطه عطفی در تحول سیاست‌های حمل‌ونقل شهری در جهان دانست. افزایش بحران‌های زیست‌محیطی، فشارهای اقتصادی و رشد شهرنشینی، دولت‌ها را بر آن داشته است تا با بهره‌گیری از ابزارهای مالی و فناوری، مسیر تازه‌ای برای توسعه حمل‌ونقل عمومی ترسیم کنند.
بسیاری از کشورها با بازنگری در مدل‌های سنتی جابه‌جایی، به‌دنبال ایجاد تحول در زیرساخت‌ها و رفتارهای سفر شهروندان هستند. سیاست‌های جدیدی در قالب بسته‌های مشوقی ترکیبی از جمله اعتبارهای جابه‌جایی، تخفیف‌های پویا، پاداش‌های نقدی و برنامه‌های حمایتی برای نوسازی ناوگان شهری به اجرا درآمده است که نه‌تنها بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تمرکز دارند، بلکه اهداف گسترده‌تری همچون افزایش عدالت اجتماعی، کاهش هزینه‌های زندگی و بهبود کیفیت زیست شهری را دنبال می‌کنند.
در این مسیر، مجموعه‌ای از سیاست‌های ترکیبی شامل یارانه‌های بلیط، پاداش‌های نقدی، اعتبارهای جابه‌جایی، برنامه‌های پاداش شرکتی و طرح‌های اسقاط و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل در کشورهای مختلف اجرا شده‌اند. این اقدامات با هدف تغییر رفتارهای تردد شهروندان، حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و تسریع در گذار به حمل‌ونقل پاک طراحی شده‌اند. آنچه این روندها را متمایز می‌سازد، تلفیق سیاست‌های مالی با فناوری‌های دیجیتال و رفتارشناسی اجتماعی است.
اپلیکیشن‌های ثبت سفر، کارت‌های هوشمند سفر و پلتفرم‌های پاداش‌دهی، امکان رصد، تحلیل و بهینه‌سازی رفتارهای تردد و جابه‌جایی را فراهم کرده‌اند و نقش کلیدی در اجرای موفق این سیاست‌ها ایفا می‌کنند. در بسیاری از شهرها و کشورهای پیشرو، شهروندان می‌توانند با استفاده از یک اعتبار واحد، به مجموعه‌ای از خدمات حمل‌ونقل عمومی، اشتراکی و کم‌انتشار دسترسی داشته باشند و در ازای سفرهای پایدار، امتیاز یا پاداش دریافت کنند.
همکاری میان دولت‌ها، بخش خصوصی و سازمان‌های مدنی برای طراحی و اجرای این مشوق‌ها، به‌عنوان یکی از عوامل موفقیت در پایداری حمل‌ونقل شهری شناخته می‌شود. این همکاری‌ها نه‌تنها منابع مالی و اجرایی را تقویت می‌کنند، بلکه موجب افزایش اعتماد عمومی و مشارکت شهروندان در فرایندهای تغییر می‌شوند. در بسیاری از کشورها، کمپین‌های آگاهی‌بخشی و آموزشی نیز به‌عنوان مکمل این سیاست‌ها اجرا شده‌اند تا فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی در جامعه نهادینه شود.
مشوق‌هایی برای تغییر رفتار و ساختار
یکی از روندهای برجسته در سال ۲۰۲۵، گسترش مدل «حمل‌ونقل به‌عنوان خدمت» یا همان اعتبارهای جابه‌جایی است. این مدل با حذف مرز میان خدمات مختلف جابه‌جایی و ارائه آن‌ها در قالب یک تجربه یکپارچه، توانسته است رضایت کاربران را افزایش دهد و در عین حال، به اهداف زیست‌محیطی و اقتصادی شهرها نیز پاسخ دهد. در این مدل، شهروندان می‌توانند با استفاده از یک اعتبار ماهانه یا سالانه، به مجموعه‌ای از خدمات حمل‌ونقل عمومی، اشتراکی و پاک دسترسی داشته باشند. این اعتبارها به‌صورت دیجیتال مدیریت می‌شوند و امکان برنامه‌ریزی سفر، پرداخت و دریافت پاداش را در یک پلتفرم واحد فراهم می‌کنند.
آزمایش‌های بلیط رایگان یا پویا نیز در بسیاری از شهرها اجرا شده‌اند. در این مدل‌ها، شهروندان در بازه‌های زمانی خاص یا در مناطق پرترافیک، می‌توانند از حمل‌ونقل عمومی به‌صورت رایگان یا با تخفیف‌های قابل‌توجه استفاده کنند. این سیاست‌ها نه‌تنها به کاهش تراکم ترافیکی کمک می‌کنند، بلکه فرصت تجربه حمل‌ونقل عمومی را برای گروه‌هایی فراهم می‌کند که پیش‌تر از آن استفاده نمی‌کردند.
برنامه‌های پاداش شرکتی نیز در سال ۲۰۲۵ رشد چشمگیری داشته‌اند. بسیاری از شرکت‌ها با ارائه اعتبارهای تردد پایدار، پاداش‌های سفر پاک و تسهیلات حمل‌ونقل به کارکنان خود، در کاهش انتشار کربن و ارتقای سلامت عمومی نقش فعالی ایفا کرده‌اند. این برنامه‌ها به‌ویژه در شهرهای بزرگ و مراکز فناوری مورد استقبال قرار گرفته‌اند و به‌عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها شناخته می‌شوند.
سال ۲۰۲۵ را می‌توان سال تثبیت مشوق‌های ترکیبی در سیاست‌گذاری حمل‌ونقل شهری دانست. این مشوق‌ها با تلفیق فناوری، اقتصاد و رفتارشناسی، توانسته‌اند مسیر جدیدی برای اصلاح الگوهای سفر شهری و حرکت به‌سوی آینده‌ای پاک‌تر، در دسترس‌تر و پایدارتر ترسیم کنند. شهرهایی که این سیاست‌ها را با دقت و انعطاف اجرا کرده‌اند، در صدر فهرست شهرهای زیست‌پذیر و هوشمند قرار گرفته‌اند.
اسپانیا؛ سرمایه‌گذاری گسترده برای حمل‌ونقل عمومی رایگان و تخفیف‌دار
دولت اسپانیا در سال ۲۰۲۵ با اختصاص بودجه‌ای بالغ بر ۱.۶ میلیارد یورو، برنامه موفق یارانه حمل‌ونقل عمومی را برای نیمه نخست سال تمدید کرد. این برنامه شامل ارائه بلیط‌های رایگان و تخفیف‌دار برای خدمات ریلی شرکت رنفه و سیستم‌های حمل‌ونقل شهری منطقه‌ای بود. مسافران دائمی در خطوط «سرکانیاس»، «رودالیس» و «مدیا دیستانسیا» تا پایان ژوئن از این خدمات بهره‌مند شدند، همچنین خطوط اتوبوس بین‌شهری تحت پوشش دولت نیز مشمول این تخفیف‌ها بودند.
از ابتدای ژوئیه، فاز دوم این طرح آغاز شده است که در آن تخفیف‌ها به‌صورت هدفمند به گروه‌های ویژه تعلق می‌گیرد. جوانان، دانشجویان، افراد کم‌درآمد و کاربران پرتکرار اکنون مشمول تخفیف‌های ویژه هستند، در حالی‌که سایر شهروندان از مدل پرداخت پویا استفاده می‌کنند. این تغییرات با هدف حفظ عدالت اجتماعی و کاهش فشار مالی بر دولت طراحی شده‌اند و در عین حال، انگیزه استفاده از حمل‌ونقل عمومی را برای گروه‌های کلیدی حفظ کرده‌اند.
در جزایر قناری و بالئاریک، سفرهای رایگان همچنان ادامه دارد. دولت اسپانیا برای سال ۲۰۲۵ مبلغ ۱۸۳ میلیون یورو برای حفظ این خدمات در مناطق جزیره‌ای اختصاص داده است. این تصمیم با توجه به وابستگی شدید این مناطق به خودروهای شخصی و اهمیت گردشگری پایدار گرفته شده و نقش مهمی در کاهش انتشار کربن و ارتقای دسترسی به حمل‌ونقل عمومی در مناطق گردشگری ایفا کرده است.
علاوه‌بر این، وزارت حمل‌ونقل اسپانیا در ماه مارس اعلام کرد که ۸۷۸ میلیون یوروی دیگر برای کاهش هزینه حمل‌ونقل محلی و متروپولیتن در سراسر کشور اختصاص یافته است. از این مبلغ، ۳۵۵ میلیون یورو برای تخفیف‌های جدید در حمل‌ونقل محلی و منطقه‌ای از ژوئیه تا دسامبر و ۱۰ میلیون یورو برای کاهش هزینه خدمات اشتراک دوچرخه عمومی در نظر گرفته شده است. این بودجه‌ها به شهرداری‌ها و دولت‌های منطقه‌ای تعلق می‌گیرند تا بتوانند سیاست‌های حمل‌ونقل پایدار را در سطح محلی اجرا کنند.
در جزایر قناری، دولت مرکزی مبلغ ۸۱ میلیون یورو برای ادامه سفرهای رایگان در سال ۲۰۲۵ تصویب کرده است. جزایر بالئاریک نیز ۴۳ میلیون یورو دریافت کرده‌اند تا بتوانند خدمات رایگان حمل‌ونقل عمومی را در طول سال حفظ کنند. این اقدامات با توجه به شرایط جغرافیایی خاص این مناطق و نیاز به کاهش تراکم شهری و آلودگی هوا انجام شده‌اند.
هم‌زمان با این اصلاحات، مجلس اسپانیا در هشتم اکتبر ۲۰۲۵ لایحه «تحرک پایدار» را تصویب کرد که چهارچوب ملی جدیدی برای حمل‌ونقل شهری ارائه می‌دهد. این قانون، حق دسترسی ایمن، پایدار و مقرون‌به‌صرفه به حمل‌ونقل را به رسمیت می‌شناسد و زمینه‌ساز هماهنگی بیشتر میان دولت مرکزی، شهرداری‌ها و سازمان‌های حمل‌ونقل خواهد بود. با اجرای تدریجی این قانون، انتظار می‌رود سیاست‌های حمل‌ونقل عمومی در اسپانیا وارد مرحله‌ای ساختاری، فناورانه و بلندمدت شوند که نه‌تنها به کاهش آلاینده‌ها کمک می‌کند، بلکه تجربه سفر شهری را نیز متحول خواهد ساخت.
ایالات متحده؛ مشوق‌های نقدی برای رفت‌وآمد پایدار در واشنگتن
منطقه کلان‌شهری واشنگتن در سال ۲۰۲۵ یکی از فعال‌ترین برنامه‌های تشویقی حمل‌ونقل پایدار را اجرا کرده است. این برنامه با عنوان «اتصالات رفت‌وآمدی» مجموعه‌ای از طرح‌های پاداش‌دهی را شامل می‌شود که هدف آن کاهش استفاده از خودروهای شخصی، افزایش بهره‌گیری از حمل‌ونقل عمومی و بهبود کیفیت هوا در منطقه است. این اقدامات در پاسخ به چالش‌های زیست‌محیطی، تراکم ترافیکی و هزینه‌های بالای زندگی شهری طراحی شده‌اند.
دو طرح اصلی این برنامه با نام‌های «پاداش نقدی رفت‌وآمد» و «پاداش سفر اشتراکی» به شهروندانی که از حمل‌ونقل عمومی یا کارپول استفاده می‌کنند، پاداش نقدی مستقیم ارائه می‌دهند. به‌عنوان مثال، افرادی که به‌مدت ۹۰ روز در ساعات اوج با خودروهای اشتراکی تردد کنند، می‌توانند تا ۳۲۰ دلار دریافت کنند. این مبلغ نه‌تنها انگیزه مالی ایجاد می‌کند، بلکه به تغییر رفتارهای روزمره در سفرهای شهری منجر شده است.
علاوه‌بر پاداش‌های نقدی، رقابت‌هایی همچون «چالش تردد دی‌ام‌وی» نیز برگزار شده‌اند که به کاربران فعال حمل‌ونقل پایدار جوایز متنوعی اهدا می‌کنند. این رقابت‌ها با استفاده از اپلیکیشن‌های ثبت سفر، امتیازدهی به سفرهای پاک و ارائه جوایز فصلی، فضای تعاملی و انگیزشی برای شهروندان فراهم کرده‌اند. مشارکت در این رقابت‌ها به‌ویژه در میان جوانان و کارکنان شرکت‌های بزرگ با استقبال چشمگیری روبه‌رو شده است.
در این رقابت، شرکت‌کنندگان سفرهای روزانه خود را از طریق اپلیکیشن‌های ثبت سفر ثبت می‌کنند و بر اساس میزان استفاده از حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه، پیاده‌روی و سفرهای اشتراکی، امتیاز دریافت می‌کنند. امتیازها در جدول رتبه‌بندی رقابت لحاظ می‌شود و افراد یا تیم‌هایی که بیشترین امتیاز را کسب کنند، جوایز فصلی و نقدی دریافت می‌کنند. برنامه‌های پاداش‌دهی با همکاری سازمان‌های شهری، شرکت‌های حمل‌ونقل، کارفرمایان و مدارس اجرا می‌شوند. این همکاری چندجانبه موجب شده است سیاست‌های حمل‌ونقل پایدار نه‌تنها در سطح فردی، بلکه در سطح سازمانی نیز نهادینه شوند.
در دوره اخیر این رقابت که از مارس تا ژوئن برگزار شد، بیش از ۱۲۰۰ نفر در قالب ۲۹ تیم شرکتی شرکت کردند. در مجموع، بیش از ۳۶ هزار سفر پایدار ثبت شد که منجر به کاهش ۱۵۴ تن دی‌اکسید کربن شد. شرکت‌های بزرگ فناوری، مراکز درمانی و سازمان‌های دولتی از جمله فعال‌ترین مشارکت‌کنندگان در این رقابت بوده‌اند. بسیاری از این شرکت‌ها با تشکیل تیم‌های داخلی، ارائه مشوق‌های اضافی به کارکنان و برگزاری جلسات آموزشی، نقش فعالی در موفقیت رقابت ایفا کرده‌اند. این مشارکت سازمانی منجر به نهادینه شدن فرهنگ حمل‌ونقل پایدار در محیط‌های کاری شده است.
دور جدید این رقابت قرار است از بیست‌وهفتم اکتبر آغاز شود و ثبت‌نام برای شرکت‌ها و افراد علاقه‌مند در حال انجام است. فرم‌های ثبت‌نام آنلاین در دسترس قرار گرفته‌اند و انتظار می‌رود تعداد شرکت‌کنندگان در این دوره از مرز ۲۰۰۰ نفر عبور کند. با توجه به استقبال گسترده و نتایج مثبت دوره‌های پیشین، «چالش تردد دی‌ام‌وی» به‌عنوان الگویی موفق برای سایر مناطق شهری در ایالات متحده مطرح شده است.
منطقه واشنگتن با اجرای این برنامه‌ها موفق شده است بیش از ۴۲۵ هزار مایل رانندگی را کاهش دهد و حدود ۱۵۴ تن دی‌اکسید کربن را از چرخه حمل‌ونقل حذف کند. این دستاوردها نشان‌دهنده اثربخشی سیاست‌های ترکیبی مالی و رفتاری در اصلاح الگوهای سفر شهری هستند. واشنگتن اکنون به‌عنوان یکی از پیشگامان حمل‌ونقل پایدار در آمریکای شمالی شناخته می‌شود و مدل‌های اجرایی و تشویقی آن می‌تواند در سایر شهرهای جهان نیز مورد استفاده قرار بگیرد.
چین؛ نوسازی ناوگان حمل‌ونقل با یارانه‌های سنگین و تحول زیرساختی
دولت چین در آغاز سال ۲۰۲۵ یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های نوسازی ناوگان حمل‌ونقل شهری را به اجرا گذاشت. این برنامه ملی با هدف کاهش انتشار آلاینده‌ها، ارتقای کیفیت هوا و مدرن‌سازی ناوگان شهری طراحی شده و شامل یارانه‌های قابل‌توجه برای اسقاط وسایل نقلیه قدیمی و جایگزینی آن‌ها با مدل‌های جدید و کم‌مصرف است. این طرح در سراسر کشور اجرا شده است و بخش‌های مختلف حمل‌ونقل عمومی، تجاری و شخصی را در بر می‌گیرد.
بر اساس این برنامه، یارانه‌هایی تا سقف ۱۴۰ هزار یوان برای بازنشستگی زودهنگام کامیون‌های تجاری و تا ۸۰ هزار یوان برای نوسازی اتوبوس‌های شهری به مدل‌های انرژی نو در نظر گرفته شده است. این مبالغ به شرکت‌های حمل‌ونقل عمومی، شهرداری‌ها و مالکان وسایل نقلیه تعلق می‌گیرد تا فرایند جایگزینی با سرعت بیشتری انجام شود. هدف اصلی این طرح، حذف وسایل نقلیه با استاندارد آلایندگی پایین‌تر از سطح ملی و جایگزینی آن‌ها با خودروهای برقی، هیبریدی یا گازسوز است.
این برنامه تنها به اتوبوس‌ها و کامیون‌ها محدود نمی‌شود. خودروهای شخصی، کشتی‌های کوچک، ماشین‌آلات کشاورزی خارج از جاده و حتی تجهیزات حمل‌ونقل صنعتی نیز مشمول یارانه‌های اسقاط هستند. دولت چین با این اقدام، به‌دنبال تحول فراگیر در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است. این سیاست با برنامه‌های توسعه‌ای در حوزه تولید خودروهای انرژی نو، ساخت ایستگاه‌های شارژ و حمایت از شرکت‌های فناوری هم‌راستا شده است.
این طرح نقش مهمی در کاهش انتشار دی‌اکسید کربن، ذرات معلق و سایر آلاینده‌های شهری ایفا کرده است. شهرهایی همچون پکن، شانگهای، گوانگژو و شنژن که با تراکم بالای جمعیت و ترافیک روبه‌رو هستند، بیشترین بهره را از این برنامه برده‌اند. در این شهرها، ناوگان اتوبوس‌های شهری به‌سرعت در حال جایگزینی با مدل‌های برقی و هوشمند هستند تا آلودگی را کاهش و تجربه سفر را بهبود دهد.
از منظر اقتصادی، این برنامه موجب رونق بازار خودروهای انرژی نو در چین شده است. شرکت‌های تولیدکننده خودروهای برقی با افزایش تقاضا روبه‌رو شده‌اند و دولت نیز با ارائه تسهیلات مالی، وام‌های کم‌بهره و معافیت‌های مالیاتی، از این بخش حمایت می‌کند. این سیاست‌ها نه‌تنها به رشد اقتصادی کمک کرده‌اند، بلکه چین را به یکی از پیشگامان جهانی در حوزه حمل‌ونقل پایدار تبدیل کرده‌اند.
کد خبر 917204