کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شورای شهر اصفهان بازوی اجرایی تحول فناورانه در مدیریت شهری است؛ رئیس کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار ایمنا به مهمترین برنامه‌ها و فعالیت‌های این کمیسیون پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، اصفهان، شهری که روزگاری به‌دلیل نظم، آرامش و زیبایی‌اش الگوی شهرسازی در ایران بود، امروز در برابر چالشی بزرگ به نام «ترافیک شهری» ایستاده است؛ شهری با بیش از دو میلیون نفر جمعیت که هر روز نزدیک به یک میلیون تردد خودرویی را تجربه می‌کند و این رقم، یعنی فشاری بی‌سابقه بر زیرساخت‌های حمل‌ونقل، خیابان‌ها و هوای شهر، اما در دل همین چالش‌ها، مدیریت شهری اصفهان در سال‌های اخیر رویکردی تازه‌ای مبتنی بر فناوری، هوشمندسازی و آینده‌نگری را در پیش گرفته که هدف آن، ساختن شهری کارآمدتر، پاک‌تر و انسانی‌تر است.

شهرداری اصفهان در کنار توسعه مترو و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی، پروژه‌ای گسترده برای دیجیتالی‌سازی حمل‌ونقل شهری را آغاز کرده است؛ از نصب ۹۰۰ دوربین هوشمند در سطح شهر تا ایجاد سامانه‌های هوش مصنوعی برای تنظیم چراغ‌ها، کنترل سرعت و هدایت ترافیک، حتی در زمان قطعی برق، چراغ‌های راهنمایی اصفهان خاموش نمی‌مانند، زیرا سامانه‌های اضطراری بلافاصله جایگزین می‌شود و جریان تردد بدون توقف ادامه پیدا می‌کند.

در این میان، نگاه به آینده تنها به خیابان‌ها محدود نیست؛ ناوگان حمل‌ونقل عمومی نیز چهره‌ای تازه به خود گرفته است. ؛ اتوبوس‌های جدید در راهند، سامانه‌های AVL موقعیت هر وسیله را به‌صورت لحظه‌ای گزارش می‌دهند و برنامه کاربردی «اصفهان من» به شهروندان امکان می‌دهد مسیر حرکت اتوبوس‌ها را ببینند و حتی بلیت خود را از طریق QR Code پرداخت کنند.

در کنار همه این‌ها، ورود تاکسی‌های برقی نوید نسلی تازه از جابه‌جایی شهری را می‌دهد؛ حرکتی که می‌تواند اصفهان را در ردیف نخست شهرهای دارای ناوگان حمل‌ونقل پاک کشور قرار دهد، اما شاید جذاب‌ترین بخش این تحولات، نقش هوش مصنوعی در مدیریت ترافیک باشد؛ جایی که دیگر تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای برای تنظیم چراغ‌ها، پیش‌بینی ازدحام یا تغییر مسیر، نه توسط نیروهای انسانی بلکه به کمک الگوریتم‌ها و داده‌های زنده انجام می‌شود.

اصفهان آرام‌آرام به شهری تبدیل می‌شود که از «دانش و داده» برای اداره خود بهره می‌برد، نه فقط از «تجربه و دستور» که برای بررسی دقیق‌تر این مسیر تحول‌آفرین؛ آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با ابوالفضل قربانی، رئیس کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر اصفهان درباره چالش‌ها، برنامه‌ها و آینده‌ای که مدیریت شهری برای عبور اصفهان از ترافیک و آلودگی ترسیم کرده است.

ایمنا: اصفهان با چه چالش‌هایی در ناوگان حمل‌ونقل عمومی و حجم ترددهای روزانه روبه‌رو است؟

قربانی: کلان‌شهر اصفهان با وسعت قابل‌توجه و جمعیتی که اکنون به حدود دو میلیون و ۲۵۰ هزار نفر رسیده است، روزانه شاهد حجم سنگینی از ترددهای درون‌شهری است و آمارها نشان می‌دهد که در هر روز نزدیک به یک میلیون تردد خودرویی در سطح شهر به ثبت می‌رسد، عددی که نشان‌دهنده فشار جدی بر زیرساخت‌های حمل‌ونقل شهری است.

این خودروها شامل وسایل نقلیه عمومی، خودروهای شخصی، وسایل نقلیه عبوری و خودروهای وابسته به نهادها و سازمان‌های مختلف هستند؛ چنین حجمی از تردد، در کنار محدودیت‌های زیرساختی، به‌صورت طبیعی موجب ایجاد ترافیک‌های سنگین در نقاط مختلف شهر می‌شود.

برای کاهش فشار ترافیکی، مدیریت شهری و مردم باید به سمت استفاده از حمل‌ونقل عمومی حرکت کنند که این تغییر الگو، نیازمند دو اقدام اساسی است؛ توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و افزایش مشارکت شهروندان در استفاده از آنکه بر همین اساس، شهرداری اصفهان در سال جاری و سال‌های گذشته بیشترین تمرکز خود را بر توسعه ناوگان عمومی و بهبود کیفیت خدمات آن معطوف کرده است تا بتواند همزمان با گسترش جمعیت شهری، پاسخ‌گوی نیازهای جابجایی مردم نیز باشد.

ایمنا: وضعیت کنونی ناوگان اتوبوسرانی اصفهان چگونه است و چه برنامه‌هایی برای توسعه آن وجود دارد؟

قربانی: در حال حاضر روزانه حدود ۹۰۰ دستگاه اتوبوس در سطح شهر اصفهان در حال فعالیت هستند و خدمات خود را به شهروندان ارائه می‌کنند؛ این اتوبوس‌ها تحت مدیریت شرکت واحد اتوبوسرانی فعالیت دارند و بخش عمده‌ای از نیاز حمل‌ونقل عمومی شهر را پوشش می‌دهند.

مدیریت شهری در تلاش است تا تعداد این اتوبوس‌ها را به ۱۲۰۰ دستگاه افزایش دهد؛ این اقدام به‌منظور گسترش پوشش خطوط و کاهش زمان انتظار مسافران در ایستگاه‌ها برنامه‌ریزی شده است که تلاش‌های فنی و مالی لازم برای تحقق این هدف آغاز شده و بخشی از روند تأمین و آماده‌سازی اتوبوس‌های جدید نیز در دستور کار قرار گرفته است.

یکی از مسائل مورد توجه شهروندان در ماه‌های اخیر، مشاهده اتوبوس‌های دودزا در سطح شهر بوده است و تعدادی از اتوبوس‌های متوقف‌شده تنها به‌دلیل دودزا بودن از چرخه خدمت خارج شده‌اند.

تأکید جدی وجود دارد که هیچ اتوبوس دودزایی نباید در سطح شهر تردد کند؛ برخی از اتوبوس‌های دودزا از شهرهای اطراف به اصفهان وارد می‌شوند و تحت نظارت مستقیم شرکت واحد نیستند، با این حال، شهرداری با همکاری دستگاه‌های استانی موضوع را پیگیری می‌کند.

برای مقابله با این پدیده، از شهروندان خواسته شده است که در صورت مشاهده اتوبوس دودزا، شماره درج‌شده بر بدنه یا پشت اتوبوس را یادداشت کرده و از طریق سامانه ۱۳۷، شرکت واحد یا حتی شورای اسلامی شهر اطلاع دهند که در صورت تعلق اتوبوس به ناوگان اصفهان، بلافاصله متوقف می‌شود و اگر از شهرهای اطراف باشد، اقدامات قانونی از سوی نهادهای مسئول انجام خواهد گرفت و این تعامل مردمی نقش مهمی در بهبود کیفیت ناوگان، حفظ سلامت شهروندان و کاهش آلودگی هوا دارد.

ایمنا: فاز نخست خط دو متروی اصفهان در چه مرحله‌ای است؟

قربانی: اصفهان در حال حاضر دارای یک خط فعال مترو است که روزانه بیش از ۱۰۰ هزار نفر مسافر را جابه‌جا می‌کند و این آمار نشان‌دهنده استقبال گسترده شهروندان از حمل‌ونقل ریلی است.

در ساعت‌های اوج تردد، ازدحام مسافران گاهی به‌قدری است که حتی بسته شدن در قطارها با دشواری همراه می‌شود و این مسئله به‌خوبی نشان می‌دهد که یک خط مترو برای شهری با وسعت و جمعیت اصفهان کافی نیست که بر همین اساس، مدیریت شهری تمرکز خود را بر بهره‌برداری هرچه سریع‌تر از خط دوم مترو قرار داده است تا ظرفیت حمل‌ونقل انبوه‌بر شهر به شکل چشمگیری افزایش یابد.

فاز نخست خط دو مترو از حرم حضرت زینب (س) آغاز می‌شود و تا ایستگاه شاهد در نزدیکی باقوشخانه ادامه دارد و بخش عمده عملیات عمرانی، از جمله حفر تونل، نصب ریل، تأسیسات و ساخت ایستگاه‌ها، به پایان رسیده و مابقی در حال انجام است.

مطابق برنامه‌ریزی انجام‌شده، هدف بر این است که این فاز در نیمه نخست سال به بهره‌برداری آزمایشی برسد؛ اکنون زیرساخت‌های فنی تا حد زیادی آماده است و تنها مسئله باقی‌مانده مربوط به تأمین واگن‌ها است.

روند خرید و تأمین واگن‌ها آغاز و حتی بخش‌هایی از آن انجام شده است، اما به‌دلیل وارداتی بودن واگن‌ها و برخی محدودیت‌های مالی و گمرکی، ورود آن‌ها به کشور با تأخیر روبه‌رو شده است.

واگن‌های مورد نظر از نظر طراحی و کیفیت مشابه واگن‌های مورد استفاده در خط یک هستند و از فناوری‌های جدیدتری نیز بهره می‌برند.

مدیریت شهری امیدوار است با همکاری دولت، استانداری و سایر نهادهای مسئول، روند تأمین واگن‌ها سرعت گیرد تا وعده داده‌شده به مردم در خصوص بهره‌برداری از فاز نخست خط دو در سال جاری محقق شود.

در صورت تحقق این هدف، حمل‌ونقل عمومی اصفهان جهش قابل‌توجهی را تجربه خواهد کرد، به‌ویژه با توجه به اینکه ایستگاه‌های خط دو در مجاورت محورهای پرجمعیت و پایانه‌های اتوبوسرانی قرار گرفته‌اند.

ایمنا: وضعیت ترافیک اصفهان در مهر چگونه بود و چه برنامه‌هایی برای مدیریت آن اجرا شد؟

قربانی: اصفهان در طول سال طی دو بازه زمانی بیشترین حجم ترافیک را تجربه می‌کند؛ نخست در مهر با آغاز مدارس و سپس در روزهای پایانی سال که برای مدیریت ترافیک مهر، از سال‌های گذشته ستادی با عنوان «ستاد مهر» در شهرداری اصفهان تشکیل شده است و چند ماه پیش از آغاز سال تحصیلی فعالیت خود را آغاز می‌کند.

این ستاد با همکاری پلیس راهور، اداره آموزش و پرورش، انجمن اولیا و مربیان و دیگر دستگاه‌ها برنامه‌ریزی دقیقی برای آغاز سال تحصیلی انجام می‌دهد تا از بروز گره‌های ترافیکی جلوگیری شود.

با وجود افزایش جمعیت و تعداد خودروها نسبت به سال گذشته، مدیریت ترافیک در هفته‌های نخست مهر سال جاری نسبت به سال‌های قبل مطلوب‌تر بود و این بهبود نتیجه مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ بود؛ از جمله مدیریت سرویس مدارس، تغییر در ساعت آغاز فعالیت مقاطع مختلف تحصیلی و همکاری مؤثر پلیس راهور و شهروندان که ترافیک در روزهای ابتدایی مهرماه هرچند همچنان سنگین بود، اما نسبت به سال‌های گذشته از نظم و کنترل بهتری برخوردار بود.

ایمنا: آینده حمل‌ونقل و ترافیک اصفهان چگونه پیش‌بینی می‌شود؟

قربانی: مدیریت ترافیک و جابه‌جایی شهری امروز دیگر تنها بر اساس تجربه یا حضور فیزیکی نیروها انجام نمی‌شود، بلکه به یک دانش تخصصی تبدیل شده است و در دانشکده‌ها و مراکز علمی، رشته‌های مرتبط با مدیریت حمل‌ونقل و ترافیک شهری با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی، در حال توسعه‌اند.

در اصفهان نیز مدیریت شهری تلاش دارد از این ظرفیت‌ها در قالب طرح‌های هوشمندسازی بهره گیرد تا با استفاده از داده‌های لحظه‌ای، سامانه‌های هوشمند هدایت ترافیک و ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، وضعیت تردد در شهر بهبود یابد.

با تداوم توسعه زیرساخت‌ها، افزایش اتوبوس‌ها، بهره‌برداری از خط دوم مترو و حرکت به سمت مدیریت هوشمند، پیش‌بینی می‌شود اصفهان در سال‌های آینده یکی از شهرهای پیشرو کشور در حمل‌ونقل پایدار و مدرن باشد و امید می‌رود که با همت مدیران، همکاری مردم و همراهی دولت، مشکلات فعلی حمل‌ونقل شهری به تدریج برطرف و کیفیت زندگی شهروندان ارتقا یابد.

ایمنا: شهرداری اصفهان تا چه اندازه از فناوری‌های نوین در حوزه حمل‌ونقل بهره‌برداری کرده است؟

قربانی: یکی از جلوه‌ها و مظاهر اصلی بهره‌برداری از فناوری‌های نوین در مدیریت شهری، حوزه حمل‌ونقل و ترافیک است که شهر اصفهان در این زمینه از پیشگامان کشور محسوب می‌شود و در سال‌های اخیر توانسته است بخش قابل‌توجهی از فرآیندهای نظارتی و کنترلی ترافیک را به سامانه‌های هوشمند واگذار کند.

اگر امروز این فناوری‌ها وجود نداشت، اداره و کنترل این حجم از خودرو در سطح شهر عملاً توسط نیروهای انسانی امکان‌پذیر نبود؛ در حال حاضر نزدیک به ۹۰۰ دوربین هوشمند در نقاط مختلف اصفهان فعال است و ترافیک شهر را به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کند.

این دوربین‌ها در چند دسته قرار می‌گیرند؛ از جمله دوربین‌های ثبت تخلف، دوربین‌های کنترل سرعت، دوربین‌های هدایت و راهنمایی مسیر و سامانه‌های مرتبط با تابلوهای هوشمند اطلاع‌رسانی که زمان‌بندی چراغ‌ها و جریان ترافیک را به شکل خودکار تنظیم می‌کنند؛ به‌عبارتی بخش عمده‌ای از مدیریت ترافیک شهر اصفهان امروز نه توسط نیروهای انسانی بلکه به‌وسیله سامانه‌های هوشمند، نرم‌افزارهای تحلیلی و الگوریتم‌های تنظیم تردد انجام می‌شود.

ایمنا: هوش مصنوعی و فناوری‌های دیجیتال چه نقشی در بهبود ترافیک اصفهان دارند؟

قربانی: در روزگاری که بحث هوش مصنوعی به یکی از محورهای اصلی پیشرفت در جهان تبدیل شده است، شهرداری اصفهان نیز تلاش کرده است از ظرفیت‌های این فناوری در بهبود وضعیت ترافیکی شهر بهره بگیرد و اقدامات قابل‌توجهی در این حوزه صورت گرفته و مرکز کنترل ترافیک اصفهان با بهره‌مندی از تجهیزات به‌روز، نرم‌افزارهای تحلیل داده و سامانه‌های نظارت تصویری، توانسته ساختار نظارتی خود را به شکل چشمگیری ارتقا دهد.

اگر شهروندان به مرکز کنترل ترافیک نگاهی بیندازند، مطلع خواهند شد که بسیاری از تغییرات لحظه‌ای در چراغ‌های راهنمایی، هشدارهای ترافیکی و مدیریت زمان‌بندی تقاطع‌ها، دیگر به‌صورت دستی انجام نمی‌شود؛ بلکه این فرایندها به‌طور کامل دیجیتال و مبتنی بر هوش مصنوعی هستند.

در گذشته کنترل یک چهارراه پررفت‌وآمد تنها با حضور پلیس راهور ممکن بود، اما اکنون همین فرایندها به کمک سامانه‌های هوشمند انجام می‌شود و این سامانه‌ها نه‌تنها موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه شده‌اند، بلکه توانسته‌اند دقت و نظم بیشتری را در مدیریت ترافیک ایجاد کنند.

ایمنا: چگونه فناوری موجب کاهش مشکلات ناشی از قطعی برق در تقاطع‌ها شده است؟

قربانی: یکی از چالش‌هایی که در سال‌های گذشته گاه موجب اختلال در ترافیک شهری می‌شد، قطعی برق در برخی تقاطع‌ها بود و شهرداری اصفهان با تجهیز بسیاری از چهارراه‌ها به سیستم‌های برق اضطراری، توانسته است از بروز چنین اختلالاتی جلوگیری کند؛ به همین دلیل حتی در زمان قطعی برق، شهروندان متوجه خاموشی چراغ‌های راهنمایی نمی‌شوند، زیرا سامانه‌های اضطراری بلافاصله وارد مدار می‌شود و ترافیک بدون وقفه ادامه پیدا می‌کند.

این موضوع بخشی از پروژه کلان شهرداری اصفهان در راستای توسعه سامانه‌های ITS (سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند) است که در حال حاضر در بسیاری از نقاط شهر فعال هستند و این سامانه‌ها علاوه بر مدیریت هوشمند ترافیک، داده‌های آماری دقیقی نیز برای برنامه‌ریزی‌های آینده در اختیار مدیران شهری قرار می‌دهند.

ایمنا: شهرداری اصفهان چگونه از فناوری برای مدیریت ناوگان اتوبوسرانی استفاده می‌کند؟

قربانی: در حال حاضر تمام اتوبوس‌هایی که در سطح شهر اصفهان تردد می‌کنند به سامانه‌ای تحت عنوان AVL (Automatic Vehicle Location) مجهز هستند؛ این سامانه موقعیت مکانی هر اتوبوس را به‌صورت لحظه‌ای ثبت و به مرکز کنترل ارسال می‌کند و به کمک این فناوری، مشخص است که هر اتوبوس در چه نقطه‌ای از مسیر قرار دارد و چه زمانی به ایستگاه بعدی می‌رسد و این اطلاعات نه‌تنها در مرکز کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرد بلکه از طریق برنامه کاربردی «اصفهان من» در اختیار شهروندان نیز قرار دارد.

شهروندان می‌توانند با نصب «اصفهان من» روی تلفن همراه خود، از موقعیت اتوبوس‌ها، زمان رسیدن به ایستگاه و دیگر خدمات حمل‌ونقل عمومی مطلع شوند و افزون بر این، با استفاده از همین برنامه کاربردی دیگر نیازی به کارت بلیت فیزیکی نیست که کاربران می‌توانند از طریق QR Code بلیت خود را تهیه و هزینه سفر را به‌صورت آنلاین پرداخت کنند.

اکنون بیشتر ایستگاه‌های اتوبوس در سطح شهر به این سامانه مجهز است و خدمات آن در دسترس عموم شهروندان قرار دارد و شهرداری اصفهان در حال بررسی پروژه‌هایی است که به کمک فناوری‌های نوینی همچون کلان‌داده (Big Data) و اینترنت اشیا (IoT) بتواند نه‌تنها ناوگان عمومی بلکه در مراحل بعدی، کلیه خودروهای درون‌شهری را در یک شبکه هوشمند ترافیکی تحت نظارت و مدیریت دقیق قرار دهد.

ایمنا: آیا امکان نصب دوربین در داخل اتوبوس‌ها برای کنترل ایمنی و اشیای گمشده وجود دارد؟

قربانی: این موضوع در دست بررسی بوده و مراحل مطالعاتی آن انجام شده است؛ نصب دوربین داخل اتوبوس‌ها نیازمند دریافت مجوزهای قانونی از نهادهای نظارتی است و همین مسئله موجب شده اجرای آن با تأخیر همراه باشد؛ با این حال این طرح در دستور کار سازمان اتوبوسرانی قرار دارد و در صورت فراهم شدن مجوزها اجرا خواهد شد.

رانندگان و کارکنان اتوبوسرانی همواره در حفظ و نگهداری اموال جا مانده شهروندان نهایت دقت را به خرج می‌دهند و در موارد متعددی شهروندان توانسته‌اند وسایل گمشده خود را از طریق تماس با شرکت واحد بازیابی کنند.

دفتر اصلی شرکت واحد اتوبوسرانی اصفهان در ابتدای خیابان کاوه مستقر است و شهروندان می‌توانند با مراجعه حضوری، وضعیت اشیای مفقودی خود را پیگیری کنند؛ تجربه‌های گذشته نشان داده است که رانندگان این مجموعه در امانت‌داری و پاکدستی زبانزد هستند و اشیای یافت‌شده را در محل امن نگهداری می‌کنند تا به صاحبانشان بازگردانده شود.

ایمنا: تاکسی‌های برقی چه نقشی در آینده ناوگان حمل‌ونقل اصفهان خواهند داشت؟

قربانی: در روزهای اخیر، شهروندان اصفهانی شاهد حضور نوع جدیدی از تاکسی‌ها در سطح شهر بوده‌اند؛ تاکسی‌های برقی که به‌صورت آزمایشی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و این خودروهای نوین بخشی از طرح جامع نوسازی ناوگان تاکسیرانی اصفهان هستند که هدف آن افزایش ظرفیت جابه‌جایی، کاهش آلودگی هوا و ارتقای کیفیت خدمات شهری است.

شهرداری اصفهان برنامه دارد تا با افزودن خودروهای جدید و استاندارد به ناوگان تاکسیرانی، نه‌تنها تعداد تاکسی‌ها را افزایش دهد بلکه سطح رفاه و رضایت شهروندان را نیز بالا ببرد و استفاده از تاکسی‌های برقی گامی مهم در راستای حمل‌ونقل پاک و آینده‌نگرانه است که متناسب با شأن و جایگاه شهر فرهنگی و تاریخی اصفهان طراحی شده است.

ایمنا: چشم‌انداز آینده حمل‌ونقل هوشمند اصفهان چیست؟

قربانی: تمام این اقدامات نشان‌دهنده حرکتی هدفمند در راستای تبدیل اصفهان به شهری هوشمند است؛ از نصب ۹۰۰ دوربین ترافیکی و توسعه ITS گرفته تا استفاده از هوش مصنوعی، اپلیکیشن‌های شهری، پرداخت الکترونیکی و تاکسی‌های برقی نشان می‌دهد که مدیریت شهری به‌دنبال ساخت زیرساختی نوین برای جابه‌جایی شهری است.

برنامه‌های آتی شهرداری شامل توسعه سامانه‌های پیش‌بینی ترافیک، تحلیل داده‌های رفت‌وآمد، ایجاد داشبوردهای مدیریتی برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر و اتصال تمام وسایل نقلیه عمومی به شبکه یکپارچه حمل‌ونقل هوشمند خواهد بود و با این اقدامات، اصفهان در مسیر تبدیل شدن به یکی از شهرهای پیشرو کشور در زمینه حمل‌ونقل پایدار، پاک و دیجیتال گام برمی‌دارد.

کد خبر 916878