فرش دویدوخ با نقش‌ونگارهایی برگرفته از روح طبیعت و فرهنگ خراسان شمالی، سال‌هاست که مرزها را پشت سر گذاشته و در بازارهای جهانی به نمادی از هنر اصیل ایرانی تبدیل شده است؛ نامی که در هر گوشه‌ای از جهان یادآور ظرافت، اصالت و زیبایی است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان شمالی، زنان هنرمند روستای دویدوخ با بافت فرشی دو رو، شاهکاری آفریده‌اند که خریدارانی در آن سوی مرزها دارد؛ هر گره این فرش دو نقش تولید می‌کند، آن هم بدون هیچ طرح و نقشه از پیش آماده‌ای، چراکه طرح‌ها در ذهن خلاق بانوان این روستا نقش بسته است.

روزی شهرت دویدوخ به خراسان شمالی می‌رسید، اما اکنون آوازه‌اش در دنیا پیچیده است؛ زنان نجیب، صبور و آرام دویدوخ با سرانگشتان ظریف‌شان هنری ماندگاری خلق کرده‌اند که در دنیا بی‌نظیر است.

درباره فرش دویدوخ هزاران بار گفتند و نوشتند اما اکنون سایت فرش ایران صفحه اختصاصی برای معرفی فرش دویدوخ دارد، فرشی که از دیرباز یکی از ملزومات ضروری زندگی ایرانیان بوده است.

زنان ایرانی بافندگان فرش‌های بی‌نظیری هستند، اما دویدوخ در نقطه‌ای از مرز ایران و ترکمنستان و در شمالی شرقی کشور به نام فرش دو رویش شهرت دارد، ابتکار بانوان ترکمن دیار خراسان شمالی در پیچ و خم روزگار حالا خواهان بسیاری در آن سوی مرزها دارد و هر منزلی در دویدوخ کارگاه بافت فرش دورو است.

قالی دوروی ابریشم یکی از انواع فرش‌های ایرانی است که به سبب داشتن ویژگی‌های متمایز و خاص دارای شهرت فراوانی است، ترکمن‌ها با استفاده از برگ‌های درخت توت و کرم‌های ابریشمی، ابتدا پیله تولید و سپس با استفاده از رنگ‌های طبیعی، نخ‌های ابریشمی را رنگ می‌کنند تا با استفاده از طرح‌ها، نقشه‌ها و ذهن خلاق خود قالیچه‌های تمام ابریشمی دو رو را ببافند.

فرش دو رو ظاهر خاصی دارد و به سبب اینکه از طرح، نقش، تکنیک، ترکیب‌بندی و رنگ خاصی برخوردار است، یک صنعت دستی و اثری باارزش هنری به‌حساب می‌آید؛ فرش دوروی دویدوخ از نظر تکنیک و مواد اولیه بی‌همتاست؛ دو رویه بودن و استفاده از ابریشم طبیعی موجب می‌شود این فرش ارزش افزوده بالایی داشته باشد.

نحوه بافت فرش دو رو

نحوه بافت فرش دورو ابریشم به این نحو است که به طور معمول در بافت آن‌ها از دو نقشه متمایز استفاده می‌شود و از گره‌های مساوی در طول و عرض برخوردار هستند، در بعضی موارد در بافت فرش دورو از یک نقشه با رنگ‌بندی‌های متفاوت استفاده می‌شود و اگر از دو نقشه متفاوت در بافت فرش دو رو ابریشم استفاده شود اندازه آن‌ها به لحاظ گره یکسان نیست و در نقشه‌ای که کوچک‌تر است، ساده‌بافی انجام می‌شود.

اگر طرحی که روی بافت قرار دارد گل و پشت آن درخت باشد، در این صورت می‌توان از دو قالیباف به‌صورت هم‌زمان استفاده کرد تا یکی از آن‌ها طرح رویی و دیگری طرح پشت را ببافد؛ می‌توان بافت را این‌گونه آغاز کرد که در شروع کار یکی گل را ببافد و دیگری در پشت دار مشغول بافت درخت شود.

بافت دو رویه کاری دشوار و زمان‌بر است، هر گره باید به نحوی زده شود که در هر دو طرف فرش طرحی کامل پدید بیاید؛ به گفته بافندگان یک تخته فرش متوسط ممکن است هشت ماه تا یک سال زمان ببرد تا آماده شود؛ زنان دویدوخ بیشتر بدون نقشه می‌بافند؛ طرح در ذهن‌شان شکل می‌گیرد و با مهارت بر تار و پود جاری می‌شود.

بافت ماهانه هزار مترمربع فرش

طبق آمارها ماهانه هزار مترمربع فرش ابریشم دویدوخ به همت بانوان ترکمن بافته می‌شود، تا قبل از شیوع کرونا و اعمال تحریم‌ها، گردشگران خارجی یکی از مقاصدشان برای گشت وگذار و تفریح، روستای دویدوخ و خرید فرش ابریشم دویدوخ بود.

به گفته مدیران فرش‌های دویدوخ صادراتی هستند و قبل از اعمال تحریم‌ها، مشتری در منطقه حاضر می‌شد و سفارش لازم را ارائه می‌داد، اما بعد از اعمال تحریم‌ها، سفارش‌ها از طریق واسطه انجام و فرش‌ها از همین طریق به کشورهای عربی ارسال و سپس به بازارهای اروپایی وارد می‌شود؛ ثبت جهانی فرش دویدوخ نیز در دستور کار قرار دارد.

محمودرضا معموری، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان شمالی به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: بیش از ۲۷ هزار بافنده در حوزه فرش استان فعال هستند که اگر این گروه به‌درستی هدایت و پشتیبانی شوند به یکی از ارکان توسعه اقتصادی استان تبدیل می‌شوند.

وی می‌افزاید: سالانه ۵۰۰۰ مترمربع فرش دستباف در استان تولید می‌شود و فرش ابریشم دوروی منطقه ترکمن‌نشین «دویدوخ» از شهرستان راز و جرگلان نیز شهرت جهانی دارد.

معاون اقتصادی استاندار خراسان شمالی با اشاره به تعریف ۱۳ زنجیره ارزش در استان می‌گوید: از بین زنجیره‌های ارزش تعریف شده، سه زنجیره و ظرفیت گوشت قرمز، فرش و گیاهان دارویی بیشتر مورد توجه و تاکید ویژه ما بوده است.

معموری اضافه می‌کند: بافنده‌های توانمندی در حوزه فرش و فرش ابریشم دوروی دویدوخ را داریم که شهرت جهانی دارد، انتظار داریم مسئولان ملی نیز از این توانمندی‌ها حمایت کنند.

وی ادامه می‌دهد: تمام فرایندها از تهیه مواد اولیه تا تولید در همان روستا انجام می‌شود و جزو فرهنگ مردم شده است.

روستا و فرش دویدوخ ثبت ملی می‌شود

احمد دیناری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان شمالی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: پرونده ملی شدن روستا و فرش دویدوخ را با جدیت پیش خواهیم برد.

وی با اشاره به برنامه‌های میان‌مدت مدنظر این اداره عنوان می‌کند: حضور بافندگان دویدوخ در شهر مشهد، هفته فرهنگی خراسان شمالی در خراسان رضوی و تور بازدید از روستای دویدوخ از دیگر برنامه‌های شناسایی این هنر اصیل است.

مشکلات بر سر راه این صنعت است

مهدی کرامتی، مدیرکل صمت خراسان شمالی نیز با اشاره به قیمت بالای ابریشم واقعی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم خامه نخ ابریشم، بیش از هفت میلیون تومان، چله نخ ابریشم خام بیش از شش میلیون تومان و چله نخ ابریشم پخته به بیش از ۱۰ میلیون تومان رسیده که ارقام بالایی است و تولیدکننده فرش توان خرید نخ‌های ابریشم مورد نیاز برای بافت یک قالیچه یا فرش ابریشمی را ندارد.

وی ادامه می‌دهد: بعضی نخ‌های مصنوعی وارد شده است که بافندگان فرش‌های ابریشمی آن‌ها را خریداری می‌کنند و با استفاده از آن‌ها فرش طرح ابریشم می‌زنند.

مدیرکل صمت خراسان شمالی خاطرنشان می‌کند: خراسان شمالی یکی از استان‌هایی که است که در آن فرش و قالیچه‌های ابریشمی تولید و ۸۰ درصد از نخ ابریشم مورد نیاز تولید فرش‌ها به استان وارد می‌شود.

کرامتی تصریح می‌کند: برای بافت فرش و قالیچه‌های ابریشمی در استان ماهانه به دو تن نخ ابریشم نیاز است.

بیشتر بخوانید:
ثبت جهانی فرش دوروی ترکمن نیازمند عزم مسئولان است

وی تاکید می‌کند: خراسان شمالی یکی از قطب‌های تولید پیله ابریشم است که به دلیل نبود زیرساخت قسمت زیادی از آن برای فراوری از استان خارج می‌شود، از سوی دیگر مزیت انحصاری تولید و بافت فرش دو روی تمام ابریشم، متعلق به روستای دویدوخ در این استان است که یکی از نیازهای استان به واحد تولید نخ ابریشم را پررنگ می‌کند.

به گفته مدیرکل صمت خراسان شمالی ۱۵۰۰ مترمربع از مساحت ۴۴۰۰ مترمربعی فرش‌های بافته شده در این استان متعلق به فرش‌های تجاری ۲۵ تا ۴۰ رج، ۳۰۰ متر مربع گبه و ۱۰۰ متر مربع نیز تابلو فرش است.

وی با اشاره به اینکه در این استان ۲۷ هزار بافنده فعال وجود دارد، گفت: در خراسان شمالی در ارتباط با فرش دستبافت هشت اتحادیه صنفی، ۴۵ شرکت تعاونی فعال فرش دستبافت و یک تشکل مردم نهاد به عنوان کانون فرش دستبافت استان فعال است.

به گزارش ایمنا، هرچند فرش دورو در تنگناهای اقتصادی با مشکلاتی روبه‌رو است، اما هنر بی نظیر آن سبب شده است همچنان در آن سوی مرزها بلند پروازی کند؛ این بلندپروازی نیازمند حمایت و تدبیر مسئولان است تا پرنده زیبای فرش دو رو ارتفاع بالاتری را به خود ببیند.

کد خبر 915888

• ثبت جهانی فرش دوروی ترکمن نیازمند عزم مسئولان است

• بارقه‌های امید برای رونق دوباره صنایع‌دستی بجنورد

• تاروپود مشکلات در صنایع‌دستی خراسان