روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی، یادآور این حقیقت است که در نگاه اسلام، انسان دارای کرامت ذاتی و شایسته احترام است و این کرامت فارغ از نژاد، دین یا ملیت، تمام افراد را دربرمی‌گیرد و زمینه‌ساز گفت‌وگو، هم‌زیستی و مسئولیت‌پذیری در جامعه انسانی است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، در اندیشه اسلامی، کرامت انسانی جایگاهی بنیادین دارد و به عنوان ویژگی ذاتی انسان شناخته می‌شود، این کرامت از لحظه خلقت همراه انسان است و فارغ از موقعیت اجتماعی، نژاد یا باورهای فردی، تمام افراد از آن بهره‌مند هستند و چنین نگاهی، احترام به انسان را نه یک امتیاز، بلکه یک اصل غیرقابل انکار می‌داند که باید در تمام سطوح زندگی رعایت شود.

حقوق بشر اسلامی، برخلاف بعضی برداشت‌های تنها فردگرایانه، بر پیوند میان حق و مسئولیت تأکید دارد و در این چارچوب، انسان نه‌تنها صاحب حق است، بلکه در برابر جامعه، طبیعت و حتی خود نیز مسئولیت دارد و این رویکرد، زمینه‌ساز تعادل میان آزادی فردی و مصالح جمعی است و از افراط در هر دو سو جلوگیری می‌کند.

در حقوق بشر اسلامی، منشأ حقوق انسان‌ها، اراده الهی است و این دیدگاه، حقوق را امری مقدس و غیرقابل معامله می‌داند که باید در چارچوب حکمت الهی رعایت شود، چنین نگاهی، به حقوق بشر عمق معنوی می‌بخشد و آن را از سطح تنها قانونی فراتر می‌برد تا به عرصه اخلاق و معنویت نیز وارد شود.

خانواده در حقوق بشر اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان واحد بنیادین جامعه شناخته می‌شود و حفظ انسجام خانواده، حمایت از روابط سالم و تربیت نسل آینده از جمله اهدافی است که در این چارچوب دنبال می‌شود و این توجه، نشان‌دهنده اهمیت پیوندهای انسانی و اجتماعی در تحقق کرامت فردی و جمعی است.

احترام به افراد، اصلی غیرقابل چشم‌پوشی در فرهنگ اسلامی است

محمدمتین توانگر، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه چهاردهم مرداد به‌عنوان روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی، فرصتی برای بازخوانی نگاه اسلام به انسان، حق، و عدالت است، اظهار کرد: این مناسبت به ما یادآوری می‌کند که مفاهیم حقوق بشر فقط وارداتی یا محدود به یک فرهنگ خاص نیستند، بلکه هر تمدن با تکیه بر باورهای خود، می‌تواند قرائتی بومی، عمیق و ریشه‌دار از آن داشته باشد.

وی با بیان اینکه در اسلام، انسان موجودی با کرامت ذاتی است، افزود: این کرامت نه با ثروت و قدرت به دست می‌آید و نه با گناه و ضعف از بین می‌رود و آیه «و لقد کرّمنا بنی‌آدم» گواهی بر این دیدگاه است که همه انسان‌ها از جایگاه والایی برخوردار هستند، بنابراین احترام به انسان، بدون توجه به نژاد، مذهب یا ملیت، یک اصل غیرقابل چشم‌پوشی در فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود.

کارشناس حقوقی و پژوهشگر حقوق بین‌الملل با بیان اینکه برخلاف بعضی مکاتب که بیشتر بر آزادی فردی تمرکز دارند، در اندیشه اسلامی، حق و تکلیف دو روی یک سکه است، تصریح کرد: در واقع هر انسان در برابر خود، جامعه و حتی طبیعت مسئول است و این نگاه باعث می‌شود که آزادی، فقط به خواست فردی محدود نشود، بلکه با عدالت و مسئولیت اجتماعی نیز سنجیده شود و در نتیجه، حقوق بشر اسلامی هم فرد و هم جامعه را مهم می‌داند.

روز حقوق بشر اسلامی، فرصتی برای گفت‌وگو بین تمدن‌ها و بازنگری در نگاه به کرامت انسانی است

توانگر با اشاره به اینکه در همین راستا یکی از تفاوت‌های بنیادین بین حقوق بشر اسلامی و حقوق بشر سکولار، ریشه‌های اعتقادی آن است، ادامه داد: در اسلام، حق از جانب خداوند تعیین می‌شود و انسان وظیفه دارد در چهارچوب آن زندگی کند و این تفاوت موجب شده است که بعضی مفاهیم همچون آزادی مطلق یا نسبی‌گرایی ارزشی در نگاه اسلامی قابل‌قبول نباشد.

وی با اشاره به اینکه در سال ۱۹۹۰، کشورهای اسلامی در قاهره اعلامیه حقوق بشر اسلامی را تصویب کردند تا چارچوبی حقوقی منطبق با شریعت ارائه دهند، گفت: این اعلامیه در کنار شباهت‌هایی با اسناد جهانی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، تفاوت‌هایی نیز دارد که به عنوان مثال می‌توان به تأکید ویژه بر خانواده، نقش دین و محدود کردن بعضی آزادی‌ها در چارچوب احکام اسلامی، اشاره کرد.

کارشناس حقوقی و پژوهشگر حقوق بین‌الملل با بیان اینکه روز حقوق بشر اسلامی فرصتی برای گفت‌وگوی بین تمدن‌ها و بازنگری در نگاه به کرامت انسانی است، اضافه کرد: به طور کلی در دنیایی که تفاوت‌ها در فرهنگ، زبان، باور و تجربه‌های زیسته امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است، شاید مهم‌ترین پیام چنین روزی یادآوری این حقیقت باشد که انسان‌بودن، نقطه اشتراک بنیادین بین افراد است و این اشتراک، زمینه‌ای برای شکل‌گیری گفت‌وگو، درک متقابل و احترام متقابل فراهم می‌کند.

حقوق بشر اسلامی، با پذیرش تنوع فرهنگی و تمدنی، زمینه‌ای برای گفت‌وگوی بین جوامع فراهم می‌کند و این رویکرد، به جای تقابل، بر تعامل و تفاهم تأکید دارد و تلاش می‌کند تا از دل تفاوت‌ها، نقاط مشترک انسانی را برجسته سازد و چنین نگاهی، راهی برای هم‌زیستی مسالمت‌آمیز در دنیای متکثر امروز است.

چهاردهم مرداد به عنوان روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی، فرصتی برای بازخوانی ارزش‌های مشترک انسانی در قالبی اسلامی است و این روز، نه‌تنها یادآور اصول بنیادین اسلام در زمینه حقوق بشر است، بلکه بستری برای تأمل، آموزش و ارتقای آگاهی عمومی نسبت به این مفاهیم فراهم می‌آورد.

حقوق بشر اسلامی بر این اصل استوار است که انسان‌بودن، خود دلیل کافی برای احترام، حمایت و همدلی است و این دیدگاه، فارغ از تفاوت‌های ظاهری بر ارزش ذاتی انسان تأکید دارد و تلاش می‌کند تا جامعه‌ای مبتنی بر عدالت، محبت و مسئولیت‌پذیری شکل گیرد.

کد خبر 892029