زلزله ترکیه و ضرورت افزایش آمادگی و مقاوم‌سازی در برابر زلزله‌های آینده
زلزله‌ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر استان بالیکاسیر ترکیه را لرزاند و یک زن ۸۱ ساله جان خود را از دست داد. بیش از ۱۶ ساختمان تخریب شدند و چند نفر زیر آوار نجات پیدا کردند. بدون افزایش تاب‌آوری در سطوح مختلف، این کشور نمی‌تواند از وقوع چنین خسارات جبران‌ناپذیری جلوگیری کند.
به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، زلزله‌ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر روز یکشنبه استان بالیکاسیر در شمال غربی ترکیه را لرزاند که بر اثر آن حداقل یک نفر جان خود را از دست داد و بیش از ده‌ها ساختمان تخریب شدند. این زلزله در شهر سیندیرگی رخ داد و شدت آن به‌حدی بود که حتی در شهر استانبول، با جمعیتی بیش از ۱۶ میلیون نفر و فاصله حدود ۲۰۰ کیلومتر، نیز احساس شد. کارشناسان زمین‌شناسی در حال بررسی داده‌ها و به‌روزرسانی شدت زلزله و نقشه شدت لرزه‌ای آن براساس اطلاعات جدید هستند.
وزیر ترکیه، علی یرلیکایا، در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد که یک زن سالخورده ۸۱ ساله پس از نجات از زیر آوار یک ساختمان تخریب‌شده در سیندیرگی، جان خود را از دست داده است. علاوه‌بر این، چهار نفر دیگر نیز از زیر آوار نجات پیدا کردند. یرلیکایا افزود که در مجموع ۱۶ ساختمان در منطقه بر اثر زلزله تخریب شده‌اند که بیشتر آن‌ها خالی و بلااستفاده بوده‌اند، اما دو مناره مسجد منطقه نیز فروریخته است.
مجروحان در شرایط حاد و وخیمی به سر نمی‌برند و تصاویر تلویزیونی نشان دادند که تیم‌های امدادی خواستار سکوت شده‌اند تا بتوانند صدای افراد احتمالی محبوس در زیر آوار را بشنوند. سازمان مدیریت بحران و اورژانس ترکیه از وقوع چند پس‌لرزه از جمله یک پس‌لرزه با شدت ۴.۶ ریشتر خبر داد و از شهروندان خواست تا از ورود به ساختمان‌های آسیب‌دیده خودداری کنند.
قابل‌توجه اینکه پس‌لرزه‌ها در محل وقوع زلزله اصلی رخ می‌دهند و می‌توانند روزها، هفته‌ها یا حتی سال‌ها پس از زلزله اول ادامه داشته باشند. این پس‌لرزه‌ها گاهی ممکن است به اندازه یا حتی بیشتر از زلزله اولیه قدرت داشته باشند و به مناطق آسیب‌دیده خسارت‌های بیشتری وارد کنند.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، نیز با صدور بیانیه‌ای، برای همه آسیب‌دیدگان آرزوی بهبودی سریع کرد و در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی X نوشت: «خداوند کشورمان را از هرگونه بلا و حوادث مصون بدارد.»
عملیات جست‌وجو و نجات در منطقه به پایان رسیده و گزارش‌های جدیدی از خسارات یا تلفات بیشتر دریافت نشده است. مسئولان تاکید دارند که اقدامات لازم برای کمک به آسیب‌دیدگان به‌سرعت انجام شده و اوضاع تحت کنترل قرار دارد.
آسیب‌پذیری ترکیه در برابر زمین‌لرزه‌ها
ترکیه در منطقه‌ای قرار دارد که روی گسل‌های اصلی زمین‌لرزه واقع شده و زلزله در این کشور امری متداول است. در اصل این کشور به‌دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد خود در یکی از فعال‌ترین مناطق لرزه‌ای جهان، به‌شدت در برابر زمین‌لرزه‌ها آسیب‌پذیر است.
ترکیه در محل تقاطع چند صفحه تکتونیکی اصلی شامل صفحات اوراسیا، آناتولی، آفریقا و عربستان قرار دارد و حدود ۹۳ درصد از قلمرو آن در مناطق پرخطر لرزه‌ای واقع شده است. حدود ۹۸ درصد جمعیت این کشور در معرض درجات مختلف تهدید زمین‌لرزه‌ای قرار دارند. ساکنان مناطق شرقی و جنوبی ترکیه که به گسل‌های اصلی همچون گسل شرق آناتولی نزدیک‌تر هستند، آسیب‌پذیری بیشتری دارند. این گسل‌ها میزبان زلزله مهیب فوریه ۲۰۲۳ بودند که فاجعه انسانی و اقتصادی بزرگی را رقم زدند.
زلزله ششم فوریه ۲۰۲۳ که شامل یک زمین‌لرزه با بزرگی ۷.۸ و چند ساعت بعد زمین‌لرزه‌های دیگر با بزرگی ۷.۶ درجه بودند، از جمله شدیدترین رویدادهای لرزه‌ای تاریخ اخیر ترکیه به شمار می‌روند که در عمق کم حدود ۱۰ کیلومتر اتفاق افتادند و لرزش شدیدی را در گستره وسیعی از ترکیه و کشور همسایه، سوریه، به‌وجود آوردند. این رویدادها موجب جان باختن بیش از ۵۳ هزار نفر در ترکیه شدند و صدها هزار ساختمان را تخریب یا به‌شدت دچار آسیب کردند. زیرساخت‌های حیاتی همچون خطوط گاز و شبکه‌های برق نیز دچار خسارات فراوان شدند. شرایط زمستانی دشوار با دمای منفی ۱۹ درجه سانتی‌گراد و بارش برف سنگین، روند امدادرسانی و نجات را به‌شدت کند و مشکل کرد. در شمال سوریه نیز حدود ۶ هزار نفر بر اثر همین زلزله جان خود را از دست دادند.
علاوه‌بر ویژگی‌های زمین‌شناسی و طبیعی، عوامل اجتماعی نیز آسیب‌پذیری ترکیه را در برابر زمین‌لرزه‌ها تشدید می‌کنند. فقر گسترده، فساد و کمبود آمادگی مؤثر لرزه‌ای از مهم‌ترین موانع مقابله با چنین بحران‌هایی هستند که تأثیر فراوانی بر بالارفتن خسارات جانی و مالی دارند. با آنکه خطرات زمین‌لرزه‌ای به خوبی شناخته‌شده و بارها هشدار داده شده‌اند، مدیریت ریسک و نظارت بر اجرای قوانین مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در این کشور به‌طور کافی صورت نگرفته است. بسیاری از ساختمان‌ها به‌دلیل رعایت نکردن استانداردهای نوین مقابله با زمین‌لرزه، در زمان وقوع زلزله‌های شدید، دچار فروپاشی و ریزش شده‌اند.
بررسی‌های پس از زلزله‌های سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که آمادگی جسمی و روانی ساکنان همچنان پایین‌تر از حد مطلوب است که این امر برای کشوری که به‌طور مکرر در معرض چنین مخاطراتی قرار دارد، مناسب نیست. شناخت خطر و احساس ترس به‌ندرت به اقدامات عینی و برنامه‌ریزی‌های پیشگیرانه منجر شده و حدود نیمی از مردم گزارش داده‌اند که برای مقابله با زمین‌لرزه آمادگی کافی ندارند.
خطرات پس از زلزله نیز شامل رانش زمین، شکست سدها، آتش‌سوزی‌ها و سیلاب‌ها هستند که به‌دلیل شرایط جغرافیایی و ضعف زیرساخت‌ها، تهدیدهای جدی برای ترکیه به شمار می‌روند. نگرانی‌هایی نیز درباره بروز بیماری‌های واگیر پس از زلزله در مناطق آسیب‌دیده مطرح است که بر دشواری‌های مدیریت بحران در منطقه می‌افزاید.
برای کاهش این آسیب‌پذیری‌ها، ترکیه نیازمند یک رویکرد جامع شامل بهبود کیفیت ساخت‌وسازها، اجرای دقیق قوانین مقاوم‌سازی، توسعه برنامه‌های آموزش و آمادگی جامعه، طراحی برنامه‌ریزی‌های چندمخاطره‌ای در مدیریت بحران و همچنین رسیدگی به مسائل اجتماعی و اقتصادی است. فجایع اخیر نشان داده‌اند که بدون افزایش تاب‌آوری در سطوح مختلف، این کشور نمی‌تواند از وقوع چنین خسارات جبران‌ناپذیری جلوگیری کند. بنابراین توجه همه‌جانبه به این موضوع باید در اولویت برنامه‌ریزان و مسئولان قرار گیرد تا ریسک زلزله در آینده به حداقل ممکن کاهش پیدا کند.
کد خبر 893850
