حقوق بشر اسلامی؛ راهکاری مؤثر برای تحقق عدالت جهانی

در شرایطی که جهانیان با چالشهایی از جمله نقض حقوق مظلومان در مناطق مختلف جهان همچون فلسطین و غزه روبهرو هستند، حقوق بشر اسلامی با تأکید بر حمایت از مستضعفان و مقابله با ظلم و ضمن تأکید بر مسئولیتهای اخلاقی و حقوقی دولتها و جامعه بینالملل، نقش مهمی در تبیین عدالت جهانی ایفا میکند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، حقوق بشر اسلامی مبتنی بر آموزههای قرآن کریم و سنت نبوی، چهارچوبی جامع برای حفاظت از کرامت و حقوق انسانی است که به عنوان یکی از شاخههای مهم حقوق بشر شناخته میشود. بر اساس فقه اسلامی، کرامت ذاتی انسان که در قرآن به همگان تأکید شده است، مبنای حقوقی مطلق و فراگیری است که بر همه افراد اعم از مسلمان و غیرمسلمان به طور یکسان حاکم است؛ این چهارچوب، فراتر از تبعیضهای مذهبی، نژادی و فرهنگی، اصولی همچون عدالت، آزادی و حق حیات را در زمره حقوق مسلم بشری به شمار میآورد.
در عصر معاصر، جهانیان با چالشهایی از جمله نقض حقوق مظلومان در مناطق مختلف جهان مانند فلسطین و غزه مواجه هستند. در این شرایط، حقوق بشر اسلامی با تأکید بر حمایت از مستضعفان و مقابله با ظلم، نقش مهمی در تبیین عدالت جهانی ایفا میکند. این نظام حقوقی، ضمن تأکید بر مسئولیتهای اخلاقی و حقوقی دولتها و جامعه بینالمللی، بر ضرورت دفاع از حقوق بشر با رعایت ارزشهای انسانی تأکید دارد.
از منظر حقوق بینالملل، مبانی حقوق بشر اسلامی با مفاد اسناد بینالمللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقهای حقوق مدنی و سیاسی همراستا است، هرچند بر مبنای اصول توحیدی و فطری بنا شده است. بهعنوان مثال، ماده ۱۶ اعلامیه جهانی حقوق بشر بر کرامت ذاتی همه اعضای خانواده بشری تأکید دارد که این موضوع در متون اسلامی نیز به کرات ذکر شده است. بدین ترتیب، حقوق بشر اسلامی میتواند به عنوان پلی میان ارزشهای جهانی و فرهنگهای بومی، نقشی مؤثر در توسعه عدالت اجتماعی و حمایت از مظلومان ایفا کند.
از طرفی حمایت از مردم مظلوم فلسطین و غزه در چهارچوب حقوق بشر اسلامی، نه تنها یک تکلیف انسانی و اخلاقی بلکه یک ضرورت حقوقی و سیاسی است که بر عهده همه ملتها و دولتها قرار دارد. این حمایت میتواند با بهرهگیری از ابزارهای حقوقی بینالمللی، همراه با تبیین دقیق و مستند از حقوق بشر اسلامی، به تقویت همبستگی جهانی و مقابله با نقض حقوق بشر کمک کند و زمینهساز تحقق عدالت در عرصه بینالملل باشد.
حقوق بشر، حقوقی برای هر انسان به اعتبار جایگاه انسانی خویش / حقوقدانها پیگیر مستندسازی علیه رژیم منحوس صهیونیستی باشند
فریدون جعفری، دکتری حقوق جزا و جرمشناسی، عضو هیئت علمی دانشگاه، نایب رئیس انجمن علمی حقوق کیفری بینالمللی و وکیل پایه یک دادگستری با اشاره به تعریف مفهوم حقوق بشر اسلامی به خبرنگار ایمنا میگوید: حقوق بشر بهطور ذاتی نباید با قیدهایی نظیر اسلامی، مسیحی یا یهودی محدود شود، زیرا در اصل، حقوق بشر به معنای حقوقی است که هر انسان، صرفنظر از دین، مذهب، نژاد یا ملیت و تنها به اعتبار جایگاه انسانی خود و به واسطه خلقت الهی، از آن برخوردار است؛ این حقوق، ذاتی و جداییناپذیر از انسان هستند و به ویژگیهای اکتسابی یا باورهای شخصی او وابسته نیست.
وی با تاکید بر اینکه حقوق بشر ناظر بر حقیقت وجودی انسان است، میافزاید: یعنی هر فرد، حتی اگر معتقد به هیچ دینی نباشد، همچنان از این حقوق بهرهمند خواهد بود. خداوند متعال هنگام آفرینش انسان، این حقوق را در ذات او نهادینه کرده است، بنابراین نمیتوان این حقوق را مشروط یا وابسته به قیودی همچون دین یا شریعت خاصی دانست، چرا که اصل بر انسان بودن است.
متخصص حقوق کیفری بینالمللی انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد ادامه میدهد: تنها از این جنبه که آیا در احکام و مقررات اسلامی برای بشر به ذات آن حقوقی قائل هستند، متناسب با مقررات انسانی، حقوق و قوانینی وجود دارد و در حقوق اسلام چه برای زمان صلح و چه زمان جنگ قوانین خاصی برای حمایت از انسانها وجود دارد.
جعفری عنوان میکند: شاید جالب باشد که بسیاری از قواعدی که تحت عنوان قواعد بینالمللی ناظر به جنگ و شرایط جنگی محسوب میشود که قدمتی حدود صد ساله دارد، ۱۴۰۰ سال پیش در نخستین جنگ پیامبر اسلام (ص) بعضی از این قواعد به عنوان توصیه حضرت رسول (ص) به سپاهیان خود تحت عنوان قوانین نوین جنگی توصیه میشد.
وی با اشاره به نقش دانشگاهیان، حقوقدانها و رسانهها در جهانیسازی روایت اسلامی از حقوق بشر و فراهم کردن مقدمات رسیدگی به جنایات رژیم صهیونیستی اضافه میکند: در حال حاضر، مستندسازی یکی از مهمترین ابزارهای رسیدگی بعدی به جنایات ارتکابی یک کشور است که البته در فضای جنگ این فضا فراهم نیست، اما بالاخره زمانی باید مرتکبان جنایت پاسخگو اعمال خود باشند و مجازات شوند.
دکتری حقوق جزا و جرمشناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه با تاکید بر اینکه بهترین فعالیتی که رسانهها و حقوقدانها میتوانند پیگیر آن باشند، مستندسازی است، خاطرنشان میکند: رسانهها و حقوقدانها شروع به تهیه فیلم، گزارش، مصاحبه و تهیه شکایات کنند که در آینده کمیسیون و کمیتههای حقیقتیاب در پیگیری جنایتهای رژیم صهیونیستی بتوانند از شرایط موجود اطلاعاتی کسب کنند؛ همچنین حقوقدانها میتوانند تیمی تشکیل دهند و با شناسایی قربانیها و با استفاده از مستنداتی که جمعآوری کردند، پیگیر طرح شکایتهای مختلف در مجامع مختلف ملی و بینالمللی باشند.
حمایت از مظلومان جهان، تلاشی در جهت تحقق عدالت و برابری
امیر هادی سرجوئی، کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی و طلبه سطح سه حوزه علمیه به خبرنگار ایمنا میگوید: منظور از حقوق بشر اسلامی، الگوبرداری از اصول و قواعد دین مبین اسلام است؛ اصولی که در جامعه و اجتماع بهصورت دموکراسی نمود پیدا میکند؛ خداوند متعال، سرپرست و ولی مؤمنان است و نظام اجتماعی باید تابع شریعت الهی باشد تا حقوقی که مبتنی بر فطرت انسان است، در چهارچوب کاملترین دین، یعنی اسلام، به بهترین شکل تحقق پیدا کند.
وی با اشاره به جایگاه حقوق بشر اسلامی در حمایت از مظلومان جهان میافزاید: مفهوم حقوق بشر، مجموعهای از اصول و قواعدی است که حقوق اساسی هر فرد نظیر حق حیات، آزادی بیان، عدالت و سایر حقوق بنیادین را فارغ از جنسیت، ملیت یا مذهب، در بر میگیرد و برای این حقوق ارزش و احترام ویژهای قائل است؛ در همین راستا، حمایت از مظلومان جهان از اهمیت خاصی برخوردار میشود، چرا که این حمایت، تلاشی در جهت تحقق عدالت و برابری است و از طریق آن میتوان بهسوی جهانی عادلانهتر و برابرتر گام برداشت.
کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی ادامه میدهد: لازم است سازوکارهای قانونی و بینالمللی برای پیگیری حقوق مظلومان ایجاد شود، بهگونهای که دولتها را نسبت به مسئولیتهای خود پاسخگوتر کرده و تقویت همبستگی در میان جوامع را به دنبال داشته باشد.
جمعآوری مستندات و شواهد ضمن اطلاعرسانی گسترده به افکار عمومی جهانی، مؤثرترین راه دفاع از حقوق مظلومان غزه است
سرجوئی در پاسخ به این سوال که با توجه به جنایات رژیم صهیونیستی علیه فلسطین، یمن و لبنان، آیا راهکار حقوقی مؤثری در سطح بینالملل برای پیگیری این ظلمها وجود دارد؟ عنوان میکند: طرح شکایت در دیوان کیفری بینالمللی (ICC)، که مستلزم ارجاع از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد است، ارائه شکایت به دادگاه بینالمللی دادگستری (ICJ)، پیگیری موضوع از طریق سازمان ملل متحد بهویژه از طریق شورای امنیت و مجمع عمومی، اقدامات حقوقی در دادگاههای داخلی دولتهای ثالث بر اساس اصل صلاحیت جهانی برای طرح شکایت علیه رژیم ظالم صهیونیستی به دلیل نقض حقوق بینالملل و افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی همچون اعمال تحریمها، قطع روابط دیپلماتیک و به رسمیت نشناختن رژیم منحوس صهیونیستی از راهکارهای موجود برای دفاع از حق مظلومان است.
وی اضافه میکند: با این وجود، بهنظر میرسد مؤثرترین راه، جمعآوری مستندات و شواهد و اطلاعرسانی گسترده به افکار عمومی جهانی از طریق رسانهها است؛ در حال حاضر، «جهاد تبیین» بهدرستی و با اتکا به روایت دقیق و مستند حماس از شرایط مردم غزه در جنگ روایتها در حال اجراست و توانسته وجدان بیدار مردم آزاده جهان را متوجه این ظلم آشکار کند.
کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی با اشاره به نقش مؤثر دانشگاهیان، حقوقدانها و رسانهها در جهانیسازی روایت اسلامی از حقوق بشر خاطرنشان میکند: دانشگاهیان و حقوقدانان، از طریق تولید علم و دانش و در همین راستا آموزش و پرورش صحیح و رسانهها با انتشار اطلاعات و آگاهیبخشی به جوامع میتوانند نقش مؤثری در ترویج و گسترش این مفهوم در سطح جهانی ایفا کنند.
سرجوئی میافزاید: دانشگاهیان بهویژه حقوقدانان، با انجام تحقیقات و پژوهشهای گسترده و مفید در حوزه حقوق بشر، مفاهیم و اصول این حوزه را تبیین کرده و به توسعه نظری و عملی آن کمک میکنند، همچنین رسانهها با فراهم آوردن فضایی برای بحث و گفتوگو پیرامون مسائل حقوق بشری، به شکلگیری گفتمان عمومی در این زمینه یاری میرسانند و از طریق انتشار اخبار، گزارشها و تحلیلها و نظارت بر عملکرد دولتها و سازمانها در حوزه حقوق بشر میتوانند به افزایش پاسخگویی و شفافیت در این عرصه کمک کنند.
در مجموع، حقوق بشر اسلامی به عنوان یک نظام حقوقی و اخلاقی مبتنی بر آموزههای الهی، ظرفیت بالایی برای حمایت از کرامت انسانی و عدالت اجتماعی در جهان امروز دارد. این چهارچوب نه تنها میتواند پل ارتباطی میان ارزشهای جهانی حقوق بشر و فرهنگهای دینی باشد، بلکه بهویژه در مواجهه با ظلمها و نقضهای گسترده، نقش مهمی در تقویت صدای مظلومان ایفا میکند.
بهرهگیری از اصول حقوق بشر اسلامی و ترویج آن در سطح بینالملل، همراه با بهکارگیری سازوکارهای حقوقی و رسانهای میتواند گامی مؤثر در تحقق عدالت و حمایت از حقوق بشر، به ویژه برای ملتهای تحت ستم همچون مردم فلسطین و غزه باشد و به شکلگیری جهانی عادلانهتر و انسانیتر کمک کند.
کد خبر 889747