اعتیاد اطلاعاتی به عنوان یکی از اختلالات رفتاری نوظهور در عصر دیجیتال شناخته می‌شود که در این وضعیت، فرد به‌طور مداوم و بی‌هدف در جست‌وجوی داده‌های جدید قرار دارد و این پدیده با کاهش تمرکز، افزایش اضطراب و اختلال در تصمیم‌گیری همراه است و سلامت روان افراد را به صورت جدی تحت تأثیر قرار می‌دهد.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دهه‌های گذشته، دسترسی به اطلاعات نشانه‌ای از قدرت و پیشرفت تلقی می‌شد، اما امروز دسترسی بی‌حد و مرز به داده‌ها به یکی از منابع اضطراب و آشفتگی روانی تبدیل شده است و اعتیاد به اطلاعات دیگر فقط یک رفتار فردی نیست، بلکه به یک پدیده فرهنگی و اجتماعی بدل شده که سبک زندگی مدرن انسان را تحت تأثیر قرار داده است.

یکی از دلایل گسترش این اعتیاد، تغییر در تعریف آگاهی است؛ در گذشته، آگاهی حاصل مطالعه، تجربه و تحلیل بود، اما اکنون دیدن یا شنیدن یک خبر یا ویدئو، به‌عنوان آگاهی تلقی می‌شود و این تغییر باعث شده افراد به‌جای درک عمیق، به دنبال دریافت سریع و سطحی اطلاعات باشند، بدون اینکه فرصتی برای تأمل یا پردازش داشته باشند.

از سوی دیگر، الگوریتم‌های پلتفرم‌های دیجیتال نقش مهمی در تشدید این اعتیاد دارند، این الگوریتم‌ها طوری طراحی شده است که محتوای جدید، جذاب و شخصی‌سازی‌شده را بی‌وقفه به کاربر ارائه دهند و در نتیجه، چرخه‌ای بی‌پایان از اسکرول کردن، کلیک کردن و مصرف محتوا که به‌ندرت متوقف می‌شود، پدید می‌آید.

این اعتیاد نه‌تنها بر روان فردی اثر می‌گذارد، بلکه بر نحوه شکل‌گیری افکار عمومی نیز تأثیرگذار است و در فضای پرسرعت اطلاعاتی، شایعه‌ها، اخبار جعلی و روایت‌های سطحی به‌راحتی گسترش می‌یابند و افراد به‌جای تحلیل، به واکنش‌های سریع و احساسی روی می‌آورند که این امر می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌ها نیز اثرگذار باشد.

اعتیاد اطلاعاتی؛ اختلال نوظهور عصر امروز / مصرف بی‌وقفه اطلاعات، همیشه به یادگیری منجر نمی‌شود

سمیه طاهری، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه در دنیای امروز، اطلاعات تنها در دسترس افراد نیست، بلکه به شکلی بی‌وقفه به سمت انسان هجوم می‌آورد و مغز خواسته یا ناخواسته، همواره در معرض بمباران دائمی داده‌ها قرار دارد، اظهار کرد: این پدیده که به آن اعتیاد اطلاعاتی گفته می‌شود، به‌تدریج به یکی از اختلالات رفتاری نوظهور تبدیل شده است.

وی با بیان اینکه مغز انسان به‌طور طبیعی به دنبال تازگی و کشف است و هر بار که اطلاعات جدیدی دریافت می‌کنیم، دوپامین ترشح می‌شود و احساس رضایت لحظه‌ای به‌وجود می‌آید، افزود: این چرخه پاداش، مشابه همان چیزی است که در چرخه اعتیاد دیده می‌شود و به همین دلیل، چک کردن مداوم گوشی یا اسکرول کردن بی‌هدف می‌تواند به رفتاری اعتیادآور تبدیل شود.

روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه مصرف بی‌وقفه اطلاعات، همیشه به یادگیری منجر نمی‌شود، تصریح کرد: بسیاری از افراد تصور می‌کنند با خواندن چند پست یا دیدن چند ویدئو، دانش عمیقی کسب کرده‌اند، اما این پدیده، تحت عنوان «توهم دانش» شناخته می‌شود، چراکه دریافت اطلاعات سطحی بدون پردازش و تحلیل، نه‌تنها مفید نیست، بلکه باعث کاهش توانایی تمرکز و تفکر انتقادی می‌شود.

اعتیاد به اطلاعات چه عوارضی به همراه دارد؟ / چگونگی بازگشت به تعادل ذهنی در عصر دیجیتال

طاهری با بیان اینکه عوارض روانی این اعتیاد نیز قابل توجه است، ادامه داد: خستگی شناختی، اضطراب اطلاعاتی و حتی اختلال در تصمیم‌گیری از جمله پیامدهای مصرف بیش از حد داده‌ها است و هنگامی که مغز با حجم زیادی از اطلاعات مواجه می‌شود، توانایی اولویت‌بندی و انتخاب کاهش می‌یابد و فرد دچار سردرگمی و استرس می‌شود که این وضعیت بیشتر در محیط‌های کاری و تحصیلی به وضوح قابل مشاهده است.

وی با اشاره به اینکه در کنار تأثیرات فردی، اعتیاد اطلاعاتی بر روابط انسانی نیز تأثیرگذار خواهد بود، گفت: مکالمات واقعی جای خود را به تعاملات سطحی و سریع داده است و افراد بیشتر وقت خود را صرف دریافت اطلاعات می‌کنند و به گفت‌وگو یا همدلی، کمتر در مکالمه‌ها توجه می‌شود که این تغییر در سبک ارتباطی به‌ویژه در نسل‌های جوان‌تر، می‌تواند منجر به احساس تنهایی و کاهش کیفیت روابط شود.

روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه برای مقابله با این پدیده، توصیه می‌شود افراد رژیم اطلاعاتی مشخصی برای خود تعریف کنند، اضافه کرد: تکنیک‌هایی مانند محدود کردن زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و تمرین ذهن‌آگاهی می‌توانند به کاهش مصرف بی‌هدف اطلاعات کمک کنند و آگاهی از این اعتیاد و پذیرش آن، نخستین گام برای بازگشت به تعادل ذهنی در عصر دیجیتال است.

گاهی اوقات اعتیاد به اطلاعات با احساس ضرورت توجیه می‌شود و بسیاری از افراد باور دارند که باید همیشه به‌روز باشند و ترس از جا ماندن، به یکی از محرک‌های اصلی مصرف بی‌رویه اطلاعات تبدیل شده است و در این میان، نسل‌های جوان‌تر بیش از دیگران در معرض این پدیده قرار دارند.

کودکان و نوجوانانی که از سنین پایین با تلفن همراه و اینترنت بزرگ می‌شوند، اغلب توانایی تمرکز، صبر و تفکر عمیق را از دست می‌دهند و این موضوع می‌تواند در بلندمدت بر رشد شناختی، تحصیلی و حتی روابط اجتماعی آن‌ها اثر منفی بگذارد.

در این میان، آنچه که حائز اهمیت است، کیفیت اطلاعات است، هنگامی که فرد بتواند میان داده‌های بی‌پایان، معنا را تشخیص دهد و از سطح عبور کند، تجربه‌ای عمیق‌تر از فهم و آگاهی شکل می‌گیرد و این نوع تعامل با اطلاعات، ذهن را فعال نگه می‌دارد و نوعی آرامش درونی نیز به همراه خواهد داشت.

کد خبر 892221