از محرم تا اربعین؛ فرصت تأمل و تربیت عاشورایی نسل آینده
با آغاز ماه‌های محرم و صفر، فضای فرهنگی و اجتماعی جامعه رنگی تازه می‌گیرد؛ رنگی برخاسته از خاطره‌ای عظیم که تاریخ را در مسیر عدالت و ایثار رقم زده است. این ایام، فرصتی مناسب و گرانبها برای برگزاری مناسک مذهبی و اهتمام ورزیدن نسبت به بازخوانی اندیشه واقعه عاشورا است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، با آغاز ماه‌های محرم و صفر، فضای فرهنگی و اجتماعی جامعه رنگی تازه می‌گیرد؛ رنگی برخاسته از خاطره‌ای عظیم که تاریخ را در مسیر عدالت و ایثار رقم زده است. این ایام، فرصتی مناسب و گرانبها برای برگزاری مناسک مذهبی و اهتمام ورزیدن نسبت به بازخوانی اندیشه واقعه عاشورا است و اکنون، در آستانه اربعین حسینی، وقتی میلیون‌ها انسان از ملیت‌ها و زبان‌های گوناگون به سوی کربلا راهی می‌شوند، فرصتی پدید می‌آید تا این حرکت عظیم را با تربیت دینی و عاشورایی کودکان و نوجوانان پیوند بزنیم.
پیاده‌روی اربعین، صرف‌نظر از ابعاد مذهبی و آئینی آن، ظرفیتی تربیتی کم‌نظیر را در اختیار خانواده‌ها و مربیان قرار می‌دهد. همراهی با کودک و نوجوان در چنین موقعیتی می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگوهایی سازنده و معنادار پیرامون مفاهیمی همچون فداکاری، حق‌طلبی، وفاداری و پایداری باشد. آن‌چه در این مسیر اهمیت پیدا می‌کند، نه‌تنها حضور جسمی، بلکه همراهی فکری و تربیتی با فرزندان است؛ توضیح مفاهیم، پاسخ به سوالات، ساده‌سازی پیام‌ها و الگوسازی رفتاری از جانب والدین، همه می‌تواند بخشی از فرایند آموزش غیرمستقیم در فضای اربعین باشد.
برای آن‌که نسل آینده با عاشورا تنها در سطح هیجانی ارتباط برقرار نکند و درک عمیقی از آن داشته باشد، باید زمینه‌هایی فراهم شود تا مفاهیم این نهضت به شکل رفتاری، شناختی و پژوهشی در زندگی آنها وارد شود. حضور در مجالس متعادل و متفکرانه، انتخاب منابع معتبر برای مطالعه، استفاده از محتوای چندرسانه‌ای مناسب و هدایت فرزندان در جست‌وجوی آگاهانه مطالب، همه از راهکارهایی است که می‌تواند تربیت عاشورایی را از شعار به شعور تبدیل کند.
از این رو مهم است خانواده‌ها بتوانند پیاده‌روی اربعین را نه تنها به عنوان یک مناسک مذهبی، بلکه به‌عنوان فرصتی برای بازنگری تربیتی بنگرند، بی‌تردید تأثیرات این مسیر فراتر از یک سفر خواهد بود، با توجه به فرصت ویژه ایام ماه محرم و صفر برای توجه بیش از پیش نسبت به تربیت عاشورایی و دینی فرزندان گفت‌وگویی با جواد یارعلی، دانش‌آموخته دکتری روانشناسی، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان داشتیم که مشروح آن را در ادامه مطالعه می‌کنیم:
ایمنا: تبیین پیام‌های واقعه عاشورا برای کودکان و نوجوانان چه ضرورتی دارد؟
یارعلی: یکی از مهم‌ترین وظایف در عرصه تربیت دینی، تبیین شعوری پیام‌های عاشورا و اهداف و مقاصد حرکت حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) برای کودکان و نوجوانان است. بخش عمده‌ای از این پیام‌ها را می‌توان در سخنان روشنگرانه امام حسین (ع) در آغاز حرکت از مدینه پیدا کرد؛ جایی که ایشان تصریح می‌فرمایند: «من برای ایجاد اصلاح در امت جدم، برای بازگرداندن حدود الهی و برای اقامه امر به معروف و نهی از منکر قیام کرده‌ام.»
اگر بتوانیم این مفاهیم عمیق و بنیادین را به زبان ساده و در حد فهم کودکان برای آنها تبیین کنیم، بی‌تردید بزرگ‌ترین خدمت تربیتی و فرهنگی را به نسل آینده انجام داده‌ایم؛ چنین تبیینی نه‌تنها موجب آشنایی کودکان با فلسفه عاشورا می‌شود، بلکه آنها را با ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی اسلام آشنا کرده و زمینه‌ساز تربیت نسلی آگاه، متعهد و مسئول خواهد بود.
ایمنا: مراسم عزاداری ماه‌های محرم و صفر چگونه می‌تواند همزمان شور و شعور حسینی را در جامعه تقویت کند؟
یارعلی: با توجه به دو وجه مهم شور حسینی و شعور حسینی در مراسم عزاداری محرم و صفر لازم است بر نکته‌ای مهم تأکید شود؛ این تقسیم‌بندی به‌هیچ‌وجه به معنای بی‌توجهی یا کوتاهی در اجرای آئین‌های عزاداری نیست، اما همان‌گونه که مشاهده می‌شود، در سراسر کشور از حدود ده تا پانزده روز پیش از آغاز ماه محرم، فضای شهری با نمادهای عزاداری همچون پوشاندن در و دیوار به رنگ مشکی، آماده برگزاری مراسم و مناسک خاص این ایام می‌شود.
با این وجود، باید توجه داشت که در کنار اهتمام به جلوه‌های ظاهری و زیباشناختی مراسم‌ها، ترویج پیام‌ها، اهداف و آموزه‌های عاشورا نیز اهمیت بسیار دارد. پرسش اینجاست که چه میزان از تولیدات فرهنگی سخنرانی‌ها، بروشورها، پوسترها، اسلایدها، کلیپ‌های تصویری و محتوای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی به روشنگری درباره نهضت عاشورا و مقاصد قیام حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) اختصاص دارند.
بی‌تردید، توجه به شعور حسینی و بهره‌گیری اندیشمندانه از عاشورا می‌تواند منشأ تعالی فردی و اجتماعی باشد. آن‌چه این مناسک را به یک تجربه کامل و اثرگذار تبدیل می‌کند، هم‌افزایی میان شور عاشقانه و شعور معرفتی در تبیین پیام‌های عاشورا برای عموم جامعه، به‌ویژه نسل جوان، نوجوان و کودکان است.
ایمنا: چگونه می‌توانیم با استفاده از فرصت‌های موجود، آموزه‌های رفتاری و تربیتی عاشورا را در زندگی کودکان و نوجوانان نهادینه‌سازی کنیم؟
یارعلی: یکی از نکات بسیار مهم در آموزش مفاهیم عاشورا به کودکان و نوجوانان، تبدیل آموزه‌های مکتب امام حسین (علیه‌السلام) به الگوهای رفتاری عملی و کاربردی است. ضروری است رفتار معصومان (ع) به‌گونه‌ای در زندگی ما تجلی پیدا کند که در کردار و گفتار یک فرد شیعه، نشانه‌هایی ملموس از «حسینی بودن» مشاهده شود.
این آموزه‌ها می‌تواند در ظواهر مانند پوشیدن پیراهن مشکی، شرکت در هیئت‌ها و عزاداری‌ها باشد، همچنین باید در رفتارهای روزمره همچون گفتار، تعاملات اجتماعی، معاملات، سفرها، برخورد با همسایگان، خویشان و حتی در نوع رفتار با محیط زیست، نمود عملی داشته باشد. چنین نگاهی به عاشورا، مسیر تربیت نسل آگاه و متعهد را هموار می‌سازد و شعور حسینی را به عنوان یکی از شاخصه‌های مهم تربیتی در ذهن کودکان ترسیم می‌کند.
بی‌تردید هرچه این آموزه‌ها با زبان ساده و روش‌های مناسب به کودکان منتقل شود، زمینه درک عمیق‌تر اهداف و پیام‌های نهضت عاشورا فراهم می‌شود؛ هدفی که بر پایه آگاهی، بصیرت و الگوپذیری از سیره اهل‌بیت (ع) بنا شده است.
ایمنا: با توجه به اهمیت تبیین پیام‌های عاشورا برای فرزندان، چه روش‌های دیگری به والدین پیشنهاد می‌کنید؟
یارعلی: یکی از روش‌های مؤثر در انتقال مفاهیم عاشورا به فرزندان، بهره‌گیری از مجالس و محافل مذهبی از جمله هیئت، سخنرانی‌ها و آئین‌های برگزارشده در مساجد است. در این مسیر، انتخاب سخنران مناسب نقشی کلیدی ایفا می‌کند؛ چرا که محتوای ارائه‌شده در این برنامه‌ها باید واجد عمق معرفتی، انسجام تربیتی و بیان مناسب برای مخاطب کودک و نوجوان باشد.
ضروری است خانواده‌ها در انتخاب مجالس و محافلی که فرزندانشان در آن شرکت می‌کنند، دقت نظر داشته باشند و به مجالسی مراجعه کنند که سخنران آن، فردی فرهیخته، عالم و آگاه به اقتضائات تربیتی و فرهنگی باشد. سخنرانی‌های هدفمند با بیانی روشن و ارزش‌مدار می‌تواند زمینه فهم بهتر پیام‌ها و اهداف نهضت حسینی را برای کودکان فراهم ساخته و آنها را با عناصر بنیادین شعور حسینی و سیره امام حسین (ع) آشنا کنند.
از راهکارهای مؤثر در انتقال مفاهیم عاشورا به کودکان، همراهی والدین با فرزندان در مجالس مذهبی و نشستن در کنار آنها هنگام شنیدن سخنان خطبا است. حضور فعال والدین در کنار کودکان این امکان را فراهم می‌آورد که در صورت مواجهه کودک با شبهه، پرسش یا درک ناصحیح بخشی از مطالب مطرح‌شده، توضیحات لازم و روشنگرانه ارائه شود.
بخش مهمی از این همراهی، ساده‌سازی مفاهیم برای کودکان است. بسیاری از موضوعات مطرح‌شده در منبرها یا سخنرانی‌ها ممکن است برای کودکان قابل فهم نباشد. در این شرایط، والدین وظیفه دارند مطالب را با زبان ساده‌تر برای فرزندان بیان کنند تا درک آموزه‌های عاشورا برای آنها تسهیل شود. چنین تبیین‌هایی زمینه رشد معرفتی، تربیتی و اخلاقی را فراهم ساخته و پیام‌های عاشورا را به‌صورت کاربردی در ذهن و رفتار آنها نهادینه می‌کند.
کد خبر 889176
