از جابر بن عبدالله تا میلیون‌ها زائر
هر سال در ایام اربعین حسینی، میلیون‌ها زائر از سراسر جهان راهی کربلا می‌شوند؛ در این میان، پیاده‌روی اربعین نه فقط یک مراسم مذهبی، بلکه به پدیده‌ای اجتماعی، فرهنگی و حتی جهانی تبدیل شده است. اما سوال مهم این است: ریشه‌های تاریخی پیاده‌روی اربعین چیست؟
به گزارش خبرگزاری ایمنا، هر سال در ایام اربعین حسینی، میلیون‌ها زائر از سراسر جهان راهی کربلا می‌شوند؛ در این میان، پیاده‌روی اربعین نه‌فقط یک مراسم مذهبی، بلکه به پدیده‌ای اجتماعی، فرهنگی و حتی جهانی تبدیل شده است. اما سوال مهم این است: ریشه‌های تاریخی پیاده‌روی اربعین چیست؟ آیا این آئین از گذشته در تاریخ اسلام وجود داشته یا پدیده‌ای نوظهور است؟
جابر بن عبدالله انصاری؛ اولین زائر اربعین
نخستین نشانه‌های زیارت اربعین، به سال ۶۱ هجری بازمی‌گردد. تنها چهل روز پس از واقعه عاشورا، یکی از صحابه پیامبر به نام جابر بن عبدالله انصاری، همراه با شاگردش عطاء بن ابی رباح، مسیر مدینه تا کربلا را طی کرد تا به زیارت قبر امام حسین (ع) برود. روایت این سفر در کتاب معتبر شیعی کامل‌الزیارات نوشته «ابن قولویه قمی» آمده و در منابع متعددی از علمای شیعه نقل شده است.
جابر پس از رسیدن به نهر فرات، غسل کرد، خود را خوشبو ساخت و با پای برهنه و گام‌های شمرده به سوی تربت پاک امام حرکت کرد. این لحظه تاریخی، نقطه شروع سنت زیارت اربعین دانسته می‌شود؛ سنتی که امروز میلیون‌ها انسان با آن پیوند عاطفی و ایمانی دارند.
زیارت اربعین در کلام امامان شیعه
در فرهنگ شیعی، زیارت امام حسین (ع) جایگاهی بی‌بدیل دارد، اما زیارت اربعین به‌طور خاص، نشانه‌ای از ایمان شمرده شده است. در حدیثی معروف از امام حسن عسکری (ع) آمده است: «عَلامَاتُ المُؤمِنِ خَمسٌ: صَلاةُ إِحدی وخَمسین، وزیارةُ الأربعین…» یعنی نشانه‌های مؤمن پنج چیز است، از جمله: نماز پنجاه و یک رکعتی، و زیارت اربعین.
این حدیث در تهذیب‌الاحکام شیخ طوسی قرن ۵ هجری ثبت شده است. از قرن‌های اولیه تاکنون، علما و مراجع بزرگ بر استحباب مؤکد این زیارت تأکید داشته‌اند.
برخی گمان می‌کنند که پیاده‌روی اربعین، سنتی جدید است که تنها در سال‌های اخیر باب شده است. اما بررسی اسناد تاریخی نشان می‌دهد که پیاده رفتن برای زیارت امام حسین (ع)، به‌ویژه از نجف تا کربلا، سابقه‌ای طولانی دارد.
همچنین در اسناد شفاهی و خاطرات مردمی جنوب عراق، پیاده‌روی به کربلا به‌عنوان نذری یا سنتی خانوادگی ذکر شده است؛ البته باید اذعان کرد که شکل گسترده، منظم و میلیونی امروزی پیاده‌روی اربعین، پدیده‌ای معاصر است که در دل خود، ادامه سنتی دیرینه را حمل می‌کند.
دوران سرکوب و احیای مجدد؛ عصر صدام و پس از آن
در دوران حکومت صدام حسین، هرگونه عزاداری و حرکت دسته‌جمعی شیعیان در عراق به شدت سرکوب می‌شد. پیاده‌روی اربعین ممنوع بود و بسیاری از کسانی که تلاش می‌کردند به صورت پنهانی به کربلا بروند، بازداشت، شکنجه یا حتی اعدام می‌شدند.
اما با سقوط رژیم بعث، سنت‌های شیعیان عراق احیا شد و از آن زمان، مراسم اربعین سال‌به‌سال رشد کرد. امروز، میلیون‌ها نفر از کشورهای مختلف از ایران، عراق، لبنان، پاکستان، افغانستان، یمن، نیجریه و حتی کشورهای اروپایی در بزرگ‌ترین راهپیمایی مذهبی جهان شرکت می‌کنند.
ترکیب معنویت، هویت جمعی، عشق به امام حسین (ع) و همدلی بی‌نظیر مردم عراق با زائران، این پیاده‌روی را به یک تجربه منحصربه‌فرد تبدیل کرده است. شعار «حب‌الحسین یجمعنا» تنها یک جمله نیست؛ بلکه واقعیتی است که در هر قدم مسیر نجف تا کربلا جریان دارد.
پیاده‌روی اربعین نه یک مراسم مقطعی، بلکه روایتی زنده از پیوند انسان با حقیقت، ایمان و فداکاری است. از قدم‌های جابر بن عبدالله انصاری در دل صحرا تا سیل خروشان زائران امروز، این مسیر نشان‌دهنده زنده بودن تاریخی است که در قلب انسان‌ها ادامه یافته است.
کد خبر 891607
