اربعین حسینی یک پدیده عظیم فرهنگی و اجتماعی است که هر ساله میلیون‌ها عاشق اهل‌بیت (ع) را از سراسر جهان به سوی کربلا روانه می‌کند؛ این حرکت عظیم مردمی به‌ویژه در میان نسل جوان و نوجوان، می‌تواند به عنوان الگویی زنده برای تربیت روحیه مقاومت، ایثار و وفاداری مورد توجه قرار گیرد.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، اربعین حسینی یک پدیده عظیم فرهنگی و اجتماعی است که هر ساله میلیون‌ها عاشق اهل‌بیت (ع) را از سراسر جهان به سوی کربلا روانه می‌کند. این حرکت عظیم مردمی به‌ویژه در میان نسل جوان و نوجوان، می‌تواند به عنوان الگویی زنده برای تربیت روحیه ایثار، وفاداری و مقاومت مورد توجه قرار گیرد. نوجوان امروز در میانه دنیایی پرهیاهو، بیش از هر زمان دیگری نیازمند الگوهایی از پایداری، عدالت‌خواهی و آزادگی است و کربلا، با محوریت شخصیت سیدالشهدا (ع)، سرشار از چنین الگوهایی است.

در واقعه عاشورا، حضرت اباعبدالله الحسین (ع) با تمام وجود در برابر ظلم ایستاد و حاضر نشد زیر بار بیعت با حکومت ستم برود؛ این درس برای نوجوانی که در حال شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی خود است، از اهمیت فراوانی برخوردار خواهد بود. حضرت قاسم بن الحسن (ع)، نوجوانی از کاروان کربلا با وجود سن کم، با شجاعت و معرفتی عمیق به میدان نبرد رفت و جان خود را در راه دفاع از حق فدا کرد؛ این حرکت نمونه‌ای کم‌نظیر از ایمان و مقاومت در سنین نوجوانی است و می‌تواند الگویی روشن برای جوانان امروز باشد تا باور کنند که می‌توان در هر سنی، نقش‌آفرینی مؤثری در مسیر حقیقت داشت.

راهپیمایی اربعین، امروزه فرصتی استثنایی برای آشنایی عینی نوجوانان با فرهنگ مقاومت و خدمت‌رسانی است. در این مسیر نورانی، نوجوانان با صحنه‌هایی از همدلی، فداکاری و کمک‌های داوطلبانه مواجه می‌شوند که بر ذهن و جان آنها تأثیری عمیق می‌گذارد، همچنین حضور نوجوانان در موکب‌ها، مشارکت در خدمات‌رسانی به زائران و ارتباط با جوانان دیگر کشورها، موجب تقویت هویت دینی، اجتماعی و بین‌المللی آنها می‌شود. این پیاده‌روی عظیم، در واقع تمرینی عملی برای ساختن جامعه‌ای بر پایه عدالت، محبت و همیاری است.

در واقع، اربعین حسینی فرصتی بی‌نظیر برای نهادینه‌کردن ارزش‌های اخلاقی و انسانی در نسل نوجوان است. این مناسبت، با پیوند زدن گذشته و حال، تاریخ و آینده، نوجوانان را به شناخت عمیق‌تری از مسئولیت فردی و اجتماعی خود می‌رساند. درس مقاومت، پایداری و آزادگی از کربلا، نه در چهارچوب یک مناسبت تاریخی، بلکه به عنوان یک مسیر پایدار تاریخی می‌تواند نوجوانان امروز را برای ساخت آینده‌ای روشن و مبتنی بر ارزش‌های الهی و انسانی آماده سازد، ازاین‌رو گفت‌وگویی با علی شجاعی، کارشناس علوم، قرآن و حدیث و دانشجوی کارشناسی علوم تربیتی، فعال نوجوان و کنشگر اجتماعی داشتیم که مشروح آن را در ادامه مطالعه می‌کنید:

ایمنا: ضرورت شناخت دشمن در عصر حاضر با الهام از آموزه‌های عاشورا برای جوانان و نوجوانان چیست؟

شجاعی: یکی از مباحث مهم در تربیت فکری و دینی نوجوانان و جوانان، مقوله دشمن‌شناسی است؛ شناخت ویژگی‌های دشمن در زمان امام حسین (ع) می‌تواند الگویی برای تحلیل دشمنان عصر حاضر باشد. در واقعه عاشورا، یزید و سپاهش نه‌تنها به امام حسین (ع) و یارانش رحم نکردند، بلکه حتی به کودک شش‌ماهه‌ای همچون علی‌اصغر و دختری سه‌ساله مانند حضرت رقیه نیز رحم نکردند. آن‌ها با بستن آب، رفتارهای غیرانسانی در میدان نبرد، غارت اموال و بی‌حرمتی به زنان و کودکان، جلوه‌ای از بی‌اخلاقی و ظلم مطلق را به نمایش گذاشتند.

امروز نیز باید پرسید «یزید زمان ما کیست؟» و چه کسانی هستند که به تکرار همان جنایت‌ها پرداخته‌اند؟ در دنیای امروز، شاهد کودک‌کشی، قتل هزاران زن و کودک، حمله به بیمارستان‌ها، مدارس و مهدکودک‌ها هستیم. حتی در مواردی، مردمی که در صف دریافت اقلام اولیه زندگی قرار داشتند، هدف حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی قرار گرفته‌اند؛ آن هم در حالی که مهاجمان خود پیش‌تر محل توزیع را اطلاع‌رسانی کرده بودند.

شناخت این جنایات و تطبیق آن‌ها با حوادث تاریخی عاشورا، ضرورت دشمن‌شناسی در زمان کنونی را به‌خوبی روشن می‌سازد. جوانان باید بتوانند چهره واقعی دشمن زمان خود را بشناسند و در برابر آن آگاهانه موضع‌گیری کنند.

ایمنا: موضوع الگوسازی و معرفی الگوهای برجسته چه نقشی در تربیت نسل نوجوان دارد؟

شجاعی: به‌عنوان نمونه، یکی از عوامل اصلی حضور نوجوانان و جوانان در میدان اعتراضات و اغتشاشات سال ۱۴۰۱ را می‌توان در ضعف نظام تربیتی و شناختی جامعه جست‌وجو کرد. بسیاری از این نسل به دلیل فقدان معرفی درست الگوها، دچار سردرگمی شدند، در حالی که شهدا می‌توانستند به‌عنوان اسوه‌های برجسته برای جوانان معرفی شوند، اما جایگاه آنها در نظام آموزشی به‌درستی تبیین نشده است.

در کتب درسی و فضای آموزشی، مقوله دشمن‌شناسی آنگونه که شایسته بوده است مورد توجه قرار نگرفته و بسیاری از موضوعات به‌صورت سطحی مطرح شده‌اند. همین خلأ موجب شده که نسل جدید نتواند چهره واقعی دشمن را بشناسد و فریب تبلیغات و عملیات روانی دشمن را بخورد.

امروز همان جنایاتی که در عاشورا اتفاق افتاد، به شکلی دیگر در حال تکرار است؛ کودک‌کشی، حمله به زنان، تخریب مراکز درمانی و آموزشی و کشتار بی‌گناهان؛ در چنین شرایطی، ضروری است که جوانان نه‌تنها با دشمنان عصر خود آشنا شوند، بلکه با مکتب امام حسین (ع) و فلسفه قیام عاشورا نیز پیوند عمیق‌تری برقرار کنند.

قیام حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع) تنها به سال ۶۱ هجری محدود نمی‌شود، ایشان فرمودند که «خون من در دل تاریخ جاری است». طبق روایات، قیام نهایی امام مهدی (عج) نیز با نام و یاد امام حسین (ع) آغاز می‌شود و پرچم ایشان، پرچم «یا لثارات الحسین» خواهد بود، از این‌رو هر قیامی که در طول تاریخ در برابر ظلم صورت گرفته، چه آگاهانه و چه ناآگاهانه، در امتداد حرکت عاشورا و در راستای اهداف آن ارزیابی می‌شود. وظیفه ماست که این پیوستگی تاریخی را برای نسل امروز تبیین کنیم تا درک روشنی از جایگاه خود در این مسیر داشته باشند و بتوانند با بصیرت و آگاهی در برابر ظلم ایستادگی کنند.

ایمنا: در حال حاضر نوجوانان چگونه می‌توانند به‌عنوان یاران حسین زمان خود، در عرصه‌های اجتماعی نقش‌آفرینی مؤثری داشته باشند؟

شجاعی: یکی از محورهای مهم در تربیت نسل نوجوان، آگاهی‌بخشی و تبیین وظایف آنها در شرایط کنونی است. وقتی نوجوان با مفاهیمی همچون دشمن‌شناسی و شناخت شرایط زمانه آشنا می‌شود، باید بداند که وظیفه او در قبال این شناخت چیست، چگونه می‌تواند یار حسین زمان باشد و چه اقداماتی برای مقابله با دشمن از او ساخته است.

شرح وظایف نسل نوجوان می‌تواند در ابعاد مختلفی مانند خانواده، جامعه و دشمن تعریف شود. آگاه‌سازی در این زمینه، بخش مهمی از مسئولیت نهادهای فرهنگی و مذهبی به‌ویژه هیئت‌هاست. در کنار این آگاهی‌بخشی، تقویت باورهای دینی و اعتقادی نیز اهمیتی دوچندان دارد. هیئت‌ها باید فضایی برای تقویت فضائل اخلاقی و مبارزه با رذائل فراهم کنند تا نوجوانان هم در بُعد اخلاقی و هم در بُعد بصیرتی رشد پیدا کنند.

در چنین فضایی، نوجوان وظیفه خود را بهتر درک می‌کند و ممکن است امروز وظیفه‌اش درس خواندن باشد، اما همان‌گونه که مقام معظم رهبری بارها تأکید کرده‌اند، اگر نیاز باشد و شرایط ایجاب کند، نوجوان باید آماده باشد که قلم را زمین بگذارد و اسلحه به دست گیرد، چنان‌که شهیدی که رتبه نخست کنکور پزشکی را کسب کرده بود، راه جبهه را برگزید، چراکه فهمید حسین زمان در چه عرصه‌ای به یاری نیاز دارد.

در همین راستا، رهبر معظم انقلاب وظیفه‌ای همگانی را تحت عنوان «جهاد تبیین» مطرح کرده‌اند؛ هیئت‌های نوجوانان به‌ویژه در ایام محرم، اربعین و دیگر مناسبت‌های عاشورایی باید در این عرصه فعال باشند. به نوجوانان نقش بدهند و آن‌ها را وارد میدان یاری سپاه حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع) کنند. اگر نوجوانی مهارت تدوین دارد، اگر گویندگی، نویسندگی، کارگردانی یا سخنوری می‌داند، می‌تواند محتوایی در حوزه مقاومت و تبیین تولید کند.

باید توجه داشت که یاری حسین زمان تنها با حضور در میدان جنگ نیست؛ تولید محتوای مؤثر، فعالیت رسانه‌ای، روشنگری و دفاع از حق، امروزه مصادیق جهاد هستند. نوجوانان می‌توانند با استفاده از استعدادها و ظرفیت‌های خود، نقش‌آفرینان حقیقی در این جبهه باشند.

ایمنا: با توجه به نقش مؤثر هیئت‌ها در تربیت نوجوان که اشاره کردید، چگونه می‌توان در این بسترها شور و شعور حسینی را در نوجوانان تقویت کرد؟

شجاعی: یکی از رسالت‌های مهم هیئت‌های مذهبی، به‌ویژه در ارتباط با نسل نوجوان، تقویت روحیه استکبارستیزی و ارتقای بینش سیاسی و معرفتی آن‌هاست؛ چنان‌که امام موسی صدر تأکید می‌کند در هیئتی که دغدغه مبارزه با استکبار وجود نداشته باشد، حتی چهره‌ای همچون شمر نیز می‌تواند در صف سینه‌زنان قرار گیرد. از این‌رو، لازم است شور عزاداری با شعور، معرفت و آگاهی همراه شود.

هیئت‌ها باید با برنامه‌ریزی مناسب، زمینه را برای تعمیق معرفت عاشورایی نوجوانان فراهم کنند. یکی از راهکارها، برگزاری اردوهای فرهنگی و آموزشی با محوریت مقاومت و اقتدار ملی است. بازدید از نمایشگاه‌های موشکی، مراکز پیشرفت دفاعی کشور، نمایشگاه‌های مقاومت و فضاهای الهام‌بخش می‌تواند حس افتخار و تعلق خاطر را در نوجوانان نسبت به هویت ایرانی-اسلامی تقویت کند.

همچنین اردوهایی تحت عنوان «راهیان پیشرفت» که به بازدید از مراکز علمی، صنعتی و فناورانه اختصاص دارد، می‌تواند در قالب فعالیت‌های هیئتی گنجانده شود. این اردوها به نوجوان کمک می‌کند تا جایگاه خود را در مسیر پیشرفت کشور درک کند و احساس مسئولیت بیشتری در قبال آینده داشته باشد.

از دیگر فعالیت‌های مؤثر می‌توان به راه‌اندازی گعده‌های گفت‌وگومحور اشاره کرد؛ فضاهایی صمیمی برای همفکری، تبادل نظر و تخلیه هیجانات که در عین حال به تقویت عقلانیت و عمق‌بخشی به مفاهیم دینی و انقلابی منجر می‌شوند.

برگزاری راهپیمایی‌های هدفمند، مسابقات کتاب‌خوانی، فعالیت‌های پژوهشی خانوادگی مانند پاسخ به پرسش‌هایی با همکاری والدین و دیگر برنامه‌های خلاقانه، همگی در راستای تقویت روحیه مقاومت در نوجوانان قابل اجرا هستند.

در مجموع، بهره‌گیری از ظرفیت ایام محرم، اربعین و سایر مناسبت‌های مذهبی و انقلابی برای ترویج فرهنگ مقاومت و بصیرت‌افزایی باید به‌عنوان یکی از مأموریت‌های اصلی هیئت‌های نوجوانان مورد توجه قرار گیرد تا نسل آینده، یار حقیقی حسین زمان باشد.

کد خبر 890210